Φασισμός *

Ο Νίκος Μπογιόπουλος

*Γράφει ο Νίκος Μπογιόπουλος

Η κάλπη και τα εκλογικά ποσοστά δεν αποτελούν κολυμβήθρα του Σιλωάμ για τον φασισμό, για τον ναζισμό, για την ακροδεξιά. Αν ήταν έτσι, ο Χίτλερ με το 44% και το 33% που είχε πάρει στις εκλογές του 1933 στη Γερμανία θα ήταν «Άγιος». Αν ήταν έτσι η Λεπέν με το 25% στη Γαλλία θα ήταν «οσία». Ο Φάρατζ με το 29% στη Βρετανία και οι ακροδεξιοί με τα διψήφια ποσοστά από την Δανία και την Ουγγαρία μέχρι την Αυστρία και την Ολλανδία θα ήταν «ιεραπόστολοι».

   Εκείνο που επιβεβαιώνουν αυτά τα ποσοστά είναι ότι το φίδι του φασισμού εκτρέφεται και μεγαλώνει μέσα στο πλαίσιο μιας δημοκρατίας, της αστικής δημοκρατίας, η οποία ενώ είναι η ίδια που το επωάζει και το ταΐζει σε πανευρωενωσιακό επίπεδο, είναι και η ίδια που παριστάνει την «σοκαρισμένη» από την ανάπτυξή του.   

   Η γέννηση του φασισμού, ή άνοδός του και η σημερινή του αναβίωση αποτελεί έκφραση της επιβεβαιωμένης ιστορικά αλήθειας ότι µια κοινωνία, κάτω από ιδιαίτερες συνθήκες, μπορεί να οδηγείται κάποιες φορές σε παράκρουση. Το φαινόμενο δεν είναι απίθανο. Άλλωστε, με την κατάλληλη προπαγάνδα και την κατάλληλη πλύση εγκεφάλου, το ίδιο εύκολα µπορεί κάποιος να µάθει ότι 2+2 δεν κάνει 4, αλλά 5, όπως έλεγε ο Μπρεχτ. Συνέβη στις αρχές του 20ού αιώνα στην Αμερική, όταν οι «Αµερικαναράδες», οι ιδεολογικοί αντίστοιχοι των «Ελληναράδων», υποδείκνυαν ως υπαίτιους όλων των δεινών τους Έλληνες, τότε, µετανάστες. Συνέβη στη Γερµανία του Μεσοπολέµου, όταν ως «αιτία της κρίσης» στοχοποιούνταν το «διαφορετικό» και σταµπαριζόταν µε ένα κίτρινο αστέρι στο ύψος της καρδιάς. Τέτοιου είδους «µνήμες» φρεσκάρονται χρόνια τώρα στην ΕΕ. Ήταν ο Κάμερον, ο πρωθυπουργός της Βρετανίας (εκεί που οι ακροδεξιοί πήραν την πρώτη θέση στις εκλογές) από κοινού με την καγκελάριο Μέρκελ της Γερμανίας (εκεί που για πρώτη φορά οι ναζί εξέλεξαν ευρωβουλευτή) που συνομολογούσαν τον Φλεβάρη του 2011 ότι στην Ευρώπη επήλθε το «τέλος» του πολυπολιτιστικού μοντέλου» το οποίο «απέτυχε»…

   Ο φασισμός γεννιέται μέσα στους υπονόμους του συστήματος της αγριότητας, της εκμετάλλευσης, της σήψης, της διαφθοράς. Σε συνθήκες κρίσης, δε, αυτού του συστήματος, του καπιταλιστικού συστήματος, γιγαντώνεται και αξιοποιείται από τις κυρίαρχες οικονομικές ελίτ (σσ: θα δούμε σε επόμενο σημείωμα πως συγκεκριμένα γίνεται αυτό στην Ελλάδα) ώστε να διατηρήσουν την κυριαρχία τους με μοχλό τον αυταρχισμό και την τρομοκρατία.

   Ανάλογα με το μέγεθος της κρίσης ορίζονται και οι ανάγκες της οικονομικής ολιγαρχίας. Για να τσακίσει τις αντιστάσεις ή για να ξεστρατίσει την οργή που προκαλεί η πολιτική της, με την οποία μετακυλύει τα βάρη της κρίσης στο λαό, ο φασισμός αξιοποιείται είτε ως επικουρικός παρακρατικός μηχανισμός της εξουσίας της, είτε ακόμα και ως επίσημη μορφή πολιτικής διαχείρισης των υποθέσεών της.

• Αυτό συνέβη το 1919 στην Ιταλία όταν ο μεγιστάνας Ανιέλι έπαιρνε από το χεράκι τον Μουσολίνι και τον παρουσίαζε στους βιομηχάνους, στην έδρα του Συνδέσμου Βιομηχάνων της Ιταλίας, ως τον πιστότερο υπηρέτη της τάξης τους.
•  Όταν συγκροτούνταν τάγματα εφόδου χρηματοδοτούμενα από εργοστασιάρχες και  χτυπούσαν εργάτες και απεργίες, όπως γινόταν το 1920 στην Ιταλία από τους μελανοχίτωνες.
• Όταν ο βασιλιάς Βιτόριο Εμμανουέλε έπαιρνε  υπό την αγκάλη του τον «Ντούτσε» και τον διόριζε πρωθυπουργό το 1922.
• Αυτό συνέβη στη Γερμανία με τον Χίτλερ που έκανε πραξικόπημα το 1923 και δέκα χρόνια αργότερα οι τραπεζίτες και οι βιομήχανοι τον διόρισαν καγκελάριο.
• Χρειάζονταν εκείνη την μορφή πολιτικής διαχείρισης, που θα μπορούσε να εγγυηθεί μέσα από την θηριωδία και την κτηνωδία των μεθόδων της ότι τώρα πλέον ότι  θα τεθεί «το  κράτος στην υπηρεσία του ιδιωτικού κεφαλαίου», όπως τους υποσχέθηκε ο Χίτλερ από τη Λέσχη των Γερμανών Βιομηχάνων του Ντίσελντορφ το 1933.
• Όταν, δε, απειλείται η εξουσία της άρχουσας τάξης ή σε συνθήκες πολιτικής αστάθειας αυτής της εξουσίας, οι ελίτ δεν αναμένουν πότε ο φασισμός θα αποκτήσει κοινωνικό έρεισμα για να τον αξιοποιήσουν. Τον επιβάλλουν «από τα πάνω»:  Αυτό συνέβη το 1973 στη Χιλή, το 1936 στην Ισπανία, το 1936 και το 1967 στην Ελλάδα.

   Ο φασισμός αξιοποιεί την φτωχοποίηση πλατιών κοινωνικών στρωμάτων για να αποκτήσει κοινωνική βάση. Ειδικά των μικρομεσαίων στρωμάτων που καταστρέφονται και που τα κηρύγματα περί «δημοκρατίας» ειδικά όταν προέρχονται από την αστική δημοκρατία που τους καταστρέφει, όταν προέρχονται από τα κόμματα ή από τα ΜΜΕ αυτής της δημοκρατίας, δεν τους λένε τίποτα. Το αντίθετο. Τα κόμματα και τα ΜΜΕ του κατεστημένου (όπως αυτά που διαφήμιζαν την σοβαρότητα των φασιστών), όσο περισσότερο «βρίζουν» τους φασίστες - χωρίς βέβαια ποτέ να αποκαλύπτουν το ρόλο τους - τόσο περισσότερο τους «ηρωοποιούν» στα μάτια των κατεστραμμένων. Τα στρώματα αυτά συνδέουν την επιβίωσή τους με την ικανοποίηση της οργής τους η οποία επαφίεται στους πιο λαϊκιστές και τους πιο… βαρβάτους «τιμωρούς».

   Για την δυνατότητα του φασισμού να διεισδύει στην κοινωνική συνείδηση οι επισημάνσεις από την ιστορική εισήγηση του Γκεόργκι Δημητρόφ στο 7ο συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς το 1935 αποκτούν δραματική επικαιρότητα και συνιστούν πολύτιμο εργαλείο:

   ΠΡΩΤΟ: Ορισμένοι λένε ότι η κρίση και η φτωχοποίηση δεν είναι μια από τις αιτίες ενίσχυσης του φασισμού γιατί σε αντίθεση με την Ελλάδα των Μνημονίων σε άλλες χώρες της ΕΕ, επίσης γιγαντώνεται ο φασισμός, αλλά εκεί «δεν υπάρχει κρίση». «Ξεχνούν» ότι στην Ευρώπη έχει εγκαθιδρυθεί η κοινωνία των 2/3 και πάμε ολοταχώς για την κοινωνία του 1/3. «Ξεχνούν» ότι στη Γερμανία - «ατμομηχανή» της ΕΕ υπάρχουν 16 εκατομμύρια φτωχοί και κοινωνικά αποκλεισμένοι. Ότι υπάρχουν 7,5 εκατομμύρια εργαζόμενοι με μηνιαίο εισόδημα 400 ευρώ το μήνα. «Ξεχνούν» ότι στη Γαλλία υπάρχουν 8 εκατομμύρια φτωχοί, άνεργοι και κοινωνικά αποκλεισμένοι που αναζητούν καταφύγιο στα γκέτο και στις όχθες του Σηκουάνα. «Ξεχνούν» ότι στην Ολλανδία εκφράστηκε με τον πιο καθαρό τρόπο η βαρβαρότητα της καπιταλιστικής «ευημερίας» όταν - και παρότι η χώρα εμφάνιζε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης - το 2012 πήγε σε εκλογές με επίδικο την επιβολή λιτότητας ύψους 16 δισ. ευρώ στις πλάτες του ολλανδικού λαού. «Ξεχνούν» ότι στη Βρετανία, αν και εκτός Ευρωζώνης και χωρίς την ανάγκη να βαφτίσει τη λιτότητα με τον όρο «μνημόνιο», εφαρμόζεται η πολιτική της κοινωνικής λεηλασίας, στην οποία οι ίδιοι οι φορείς της έχουν προσδώσει τον κωδικό «δάκρυα και αίμα». Προφανώς «ξεχνούν» ότι μιλάμε για την ΕΕ των 30 εκατομμυρίων ανέργων και των 120 εκατομμυρίων απόκληρων.

   ΔΕΥΤΕΡΟ: Η δημαγωγία του φασισμού, η φασιστική «ιδεολογία», ένα τόσο αντιδραστικό έκτρωμα της αστικής ιδεολογίας που συχνά στον παραλογισμό της φτάνει ως την τρέλα, αποκτά τη δυνατότητα να αποκτήσει επιρροή πάνω στις μάζες όσο η προχωρημένη σήψη του καπιταλισμού εισχωρεί στα κατάβαθα της ιδεολογίας του και του πολιτισμού του. Όταν το σύστημα της διαφθοράς έχει φτάσει σε τέτοιο σημείο σήψης ώστε να φτάνει να κάνει σημαία του το «όλοι μαζί τα φάγαμε», τότε, σε συνδυασμό με την απελπιστική κατάσταση πλατιών λαϊκών μαζών, ορισμένα τέτοια ευαίσθητα στρώματα κολλάνε από τα ιδεολογικά απορρίμματα της σήψης αυτής. Ουδείς πρέπει να υποτιμά την αποτελεσματική ικανότητα της ιδεολογικής επιδημίας του φασισμού να εισχωρεί στην κοινωνική συνείδηση, ειδικά σε συνθήκες σήψης που ξεκινά από τις πλαστές πινακίδες Λιάπη μέχρι τις μίζες της Ζήμενς και από τις «λίστες Λαγκάρντ» μέχρι τα σκάνδαλα των ΜΚΟ και των εξοπλιστικών προγραμμάτων.

   ΤΡΙΤΟ: Ο φασισμός αξιοποιεί την αποδυνάμωση των δημοκρατικών, πολιτικών και κοινωνικών ελευθεριών. Πριν κάνει ο Χίτλερ τη χρήση του άρθρου 48 του Συντάγματος της Βαϊμάρης που επέβαλε «γύψο» στη Γερμανία το είχαν κάνει οι φιλελεύθεροι και οι σοσιαλδημοκράτες. Αυτή η αποδυνάμωση των δημοκρατικών αντανακλαστικών που επέρχεται από την τακτική μιας διακυβέρνησης μέσω  Πράξεων Νομοθετικού Περιεχομένου, επιβολής του «μαύρου» στις τηλεοπτικές οθόνες, επιβολή απαγορεύσεων συναθροίσεων λόγω έλευσης καγκελαρίων και υποπλανηταρχών, επιβολής Μνημονίων με συνοπτικές διαδικασίες κοκ, «εκπαιδεύει» κοινωνικά στρώματα στην λογική της αποδοχής των «εκτροπών». Το ίδιο συμβαίνει με την «καθαγίαση» των φασιστών και των ακροδεξιών μέσω της συμμετοχής τους σε κυβερνητικά σχήματα της αστικής δημοκρατίας, από την Αυστρία μέχρι τη Νορβηγία και την Ουκρανία – για να μην μιλήσουμε για την κυβέρνηση Παπαδήμου στην Ελλάδα… Το ίδιο συμβαίνει με την αποδοχή της ακροδεξιάς ατζέντας. Έχει αποδειχτεί από τη Γαλλία του Σαρκοζί μέχρι τον ημέτερο «Ξένιο Δία»: Οπότε η άρχουσα τάξη και τα κόμματά της αποφάσισαν να προωθήσουν τα ταξικά και ιδιαίτερα πολιτικά τους συµφέροντα παίζοντας το χαρτί της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και του εθνικισµού, και µάλιστα στο όνοµα του «κατευνασµού» της Ακροδεξιάς, έσυραν την κοινωνία στη βαρβαρότητα και έγιναν τροφοί του φασιστικού φιδιού.

   ΤΕΤΑΡΤΟ: Ο φασισμός «παίζει» με το αίσθημα εθνικής αξιοπρέπειας. Ο φασισμός εκφράζει την πιο αντιδραστική μορφή του αστικού εθνικισμού. Για να διευκολύνει την διαιώνιση της ταξικής κυριαρχίας των ισχυρών, αποδίδει τα δεινά του λαού στην «εθνοτική του υποτίμηση» και όχι στην ταξική του καταπίεση. H φασιστική κλίκα, με το πρόσχημα ότι υπερασπίζεται τα πανεθνικά συμφέροντα, προωθεί την πολιτική καταπίεσης και εκμετάλλευσης του ίδιου της του λαού και της καταλήστευσης και υποδούλωσης άλλων λαών. Χρησιμοποιεί ως λίπασμα μετατροπής του πατριωτισμού σε σωβινισμό τον εθνικό μηδενισμό, που τον πλασάρουν με τη μάσκα του «διεθνισμού» οι ιδεολογικοί φορείς του κεφαλαίου που δεν έχει πατρίδα. Οι φασίστες μετατρέπουν την εθνική υπερηφάνεια του λαού για το παρελθόν του, για τους αγώνες του, για τη γλώσσα του, για την καταγωγή του, για τον τόπο του, για τα ιστορικά επιτεύγματά του, από εργαλείο φιλίας μεταξύ των λαών και εμπλουτισμού του ανθρώπινου πολιτισμού, σε «μαχαίρι» του μισανθρωπισμού. Ο φασίστας μαγαρίζει την έννοια του πατριωτισμού. Στη θέση της αγάπης για την πατρίδα και τον σεβασμό στις πατρίδες των άλλων, στη θέση «Πατρίδα ή θάνατος» του Τσε Γκεβάρα, στη θέση «Είμαστε γεμάτοι από αίσθημα εθνικής περηφάνειας» του Λένιν για το ρώσικο λαό το 1914, στη θέση του πατριωτισμού του ΕΑΜ που απελευθέρωνε την πατρίδα το 1944, ο φασισμός βάζει την πατριδοκαπηλεία και την μισαλλοδοξία. Το κάνει πατώντας πάνω σε ό,τι θίγει το εθνικό αίσθημα κάθε λαού, το κάνει πατώντας πάνω στους εξευτελισμούς του αγγλικού δικαίου, της επιτήρησης, των ταπεινώσεων με «δόσεις» κοκ.

   ΠΕΜΠΤΟ: Οι φασίστες κατακρεουργούν ολόκληρη την ιστορία του κάθε λαού, για να παρουσιαστούν σαν απόγονοι και συνεχιστές του κάθε τι ανώτερου και ηρωικού στο παρελθόν του. Στα ναζιστικά βιβλία του μεσοπολέμου οι μεγάλοι άντρες του παρελθόντος του γερμανικού λαού παρουσιάζονταν σαν φασίστες. Ο Μουσολίνι καμωνόταν τον συνεχιστή του Γκαριμπάλντι. Οι Γάλλοι φασίστες φτιάχνουν σημαίες με την Παρθένα της Ορλεάνης σαν ηρωίδα τους. Οι Αμερικάνοι φασίστες επικαλούνται τις παραδόσεις των αμερικάνικων πολέμων ανεξαρτησίας, τις παραδόσεις του Ουάσινγκτον, του Λίνκολν. Οι Έλληνες φασίστες, από τους οποίους βγήκαν οι Τσολάκογλου και οι Λογοθετόπουλοι, παριστάνουν τους «μαχητές της Πίνδου»! Όσοι λοιπόν συκοφαντούν, παραποιούν ή παρατάνε ό, τι έχει αξία από το ιστορικό παρελθόν του έθνους και της ανθρωπότητας στους φασίστες πλαστογράφους, όσοι συντάσσουν ευρω-μνημόνια για να συσχετίζουν και να ταυτίζουν (!) τον φασισμό με τον αμείλικτο εχθρό του, τον κομμουνισμό, όσοι παραχαράσσουν την Ιστορία βαφτίζοντας «φάρμακο» το ρετσινόλαδο του φασίστα Μεταξά ή «πρόοδο» το μυστρί του Παττακού, είναι υπόλογοι για την αποβλάκωση των λαϊκών μαζών. Χαρίζουν την κοινωνία στο φασισμό.

   Συμπερασματικά: Ο φασισμός είναι μια επιδημία που με τη δημαγωγία του και την «αντισυστημική» μάσκα του (σσ: στην ελληνική εκδοχή της οποίας θα επανέλθουμε αναλυτικά) εισχωρεί τόσο βαθύτερα στην κοινωνική συνείδηση όσο μεγαλύτερη είναι η σήψη του καπιταλιστικού συστήματος και η κοινωνική δυστυχία που αυτό προκαλεί, σε συνδυασμό με την αδυναμία του εργατικού κινήματος να βρεθεί στο ύψος των περιστάσεων της επίθεσης που δέχεται.

πηγή

Read More

Το χρονικό της απελευθέρωσης της Ανεμώτιας Λέσβου

Το χρονικό της απελευθέρωσης της Ανεμώτιας

Σε αυτή την έρευνα έγινε προσπάθεια να συγκεντρωθούν διάφορες πληροφορίες για την ημέρα της απελευθέρωσης της Ανεμώτιας από τους Γερμανούς κατακτητές.  Ως εκ τούτου, η έρευνα  βασίστηκε σε προφορικές αφηγήσεις, προκειμένου να αναδειχθεί το γεγονός από αυτόπτες και αυτήκοους. Με δεδομένο ότι η προσωπική μου έρευνα ως προς το θέμα βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ευπρόσδεκτη κάθε βοήθεια και πληροφορία, από μέρους των αναγνωστών, που συμβάλει στην πληρέστερη αποτύπωση των γεγονότων που έλαβαν χώρα.

Ευχαριστίες οφείλω στον Γεώργιο Ελευθερίου Ατσικμπάση (τυροκόμο) για την πολύτιμη συμβολή του στην έρευνά μου.  

Το χρονικό

Ήταν απόγευμα, ημέρα Κυριακή, 8 Σεπτεμβρίου 1944. Ο κόσμος όλος βρισκόταν στην εκκλησία διότι γινόταν η στέψη ενός νέου ζευγαριού. Ξαφνικά χτύπησαν οι καμπάνες της εκκλησίας χαρμόσυνα και ο κόσμος όλος έκπληκτος βγήκε έξω (σ.σ από αυτήν) για να πληροφορηθεί το ευχάριστο γεγονός. Από στόμα σε στόμα μεταδόθηκε η είδηση για την απελευθέρωση του νησιού από τους Γερμανούς και αγκάλιαζαν ο ένας τον άλλο χαρούμενοι και ζητωκραύγαζαν "Ζήτω η Ελλάδα", "Ζήτω το Ε.Α.Μ", "Ζήτω η Λευτεριά".

Μετά το τέλος του μυστηρίου οι συγχωριανοί συγκεντρώθηκαν στην αγορά του χωριού, εκεί που σήμερα βρίσκεται το γραφείο του Αγροτικού Συνεταιρισμού και συνέχισαν να ζητωκραυγάζουν. Ορισμένοι από τους νέους, πιο ενθουσιασμένοι και ζωηροί, άρχισαν να σηκώνουν έναν - έναν ορισμένους από τους παραβρισκόμενους στα χέρια τους και να τους λένε "τάξε" δηλ. "δώσε" επειδή ως μέσω συναλλαγής ήταν τα "τσολάκια". Όλοι άρχισαν να δίνουν. Άλλος πρόβατο, άλλος αρνί, κατσίκι, σιτάρι, κριθάρι, όσπρια, λάδι ακόμα και κρασί ή ούζο. Όλα αυτά τα τρόφιμα συγκεντρώθηκαν και την επόμενη μέρα στήθηκαν καζάνια και άρχισε η παρασκευή των φαγητών οπότε το βράδυ τις ίδιας μέρας, με την συμμετοχή μουσικής από την Φίλια, έγινε ένα μεγάλο γλέντι στην πλατεία του χωριού που είναι σήμερα η αποθήκη του Συνεταιρισμού.

Προηγουμένως δε, την ίδια ημέρα το μεσημέρι, είχε συγκεντρωθεί όλος ο κόσμος στην αγορά του χωριού όπου, κρατώντας τις τρεις συμμαχικές σημαίες: τη Σοβιετική, την Αμερικανική, την Αγγλική, αλλά  και την Ελληνική, κατευθύνθηκε στην εκκλησία  και έγινε η καθιερωμένη δοξολογία για την απελευθέρωση του νησιού. Η δοξολογία εψάλη από τους ιερείς π. Ευάγγελο Κεραμιδά και π. Νικόλαο Παπαευστρατίου (από το Κεράμι Καλλονής) που βρισκόταν στο χωριό μας λόγω συγγενείας του, αλλά και λόγω ασφάλειας από τους Γερμανούς.  

Την επόμενη ημέρα του γλεντιού έπρεπε να φύγουν τέσσερις οπλίτες από τον εφεδρικό ΕΛΑΣ  να πάνε στην Μυτιλήνη για να συγκροτήσουν το τμήμα για την ασφάλεια του νησιού.  Οι οπλίτες αυτοί ήταν ο Ευστράτιος Κεραμιδάς του Ηλία, Αλέξανδρος Τσιτμιδέλλης του Παύλου, Γιάννης Αλιγιάννης και Κώστας Λασκαρίδης (Τζαβέλλας).

Απο τα δεξιά: Ευστράτιος Κεραμιδάς του Ηλία, Γιάννης Αλιγιάννης, Αλέξανδρος Τσιτμιδέλλης του Παύλου,Κώστας Λασκαρίδης (Τζαβέλλας). *

Οι συγχωριανοί μας σύσσωμοι βγήκαν στο σχολείο για να τους αποχαιρετήσουν και να τους ευχηθούν νίκη.  Αφού έστησαν τα όπλα τους σε σχήμα πυραμίδας οι δυο ιερείς που προαναφέραμε, έκαναν την δέηση και ευλόγησαν τα όπλα. Ο κόσμος τους ξεπρόβαλε με ζητωκραυγές και επευφημίες τραγουδώντας τον «Θούριο» του ΕΛΑΣ.

Βροντάει ο Όλυμπος, αστράφτει η Γκιώνα,

μουγκρίζουν τ’ Άγραφα, σείεται η στεριά.

Στ’ άρματα, στ’ άρματα, εμπρός στον αγώνα,

για τη χιλιάκριβη τη λευτεριά.

Ξαναζωντάνεψε τ’ αρματωλίκι,

τα μπράτσα σίδερο, φλόγα η ψυχή,

λουφάζουν έντρομοι οι ξένοι οι λύκοι

στην εκδικήτρα μας αντρίκια ορμή.

Ο Γοργοπόταμος στην Αλαμάνα

στέλνει περήφανο χαιρετισμό,

μιας ανάστασης νέας χτυπά καμπάνα,

μηνάν τα όπλα μας το λυτρωμό.

Σπάμε την άτιμη την αλυσίδα

που μας εβάραινε θανατερά,

θέλουμε λεύτερη εμείς πατρίδα

και πανανθρώπινη τη λευτεριά.

 *Η αναφορά των εικονιζομένων γίνεται με επιφύλαξη 

Για την  καταγραφή - επιμέλεια

Σταύρος Ι. Μαντατής

Read More

Εκδήλωση: "Θρησκεία και κοινωνικά ζητήματα"

Η Ένωση Αθέων σας προσκαλεί σε εκδήλωση με θέμα

“Θρησκεία και κοινωνικά ζητήματα”

υπό την αιγίδα

του Τμήματος Κοινωνιολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου.

Πάντειο Πανεπιστήμιο, κτίριο ΔΕΣΚοι (Χαρ.Τρικούπη 1 και Λαγουμιτζή 22)

Αίθουσα συνεδριάσεων (ισόγειο)

Παρασκευή 9-5-2014, ώρα 6-9 μ.μ.

Θα μιλήσουν οι:

Αντώνης Παπαρίζος, καθηγητής κοινωνιολογίας, Παντείου Πανεπιστημίου

“Θρησκεία, ταυτότητα και διαφορετικότητα”

Βασιλική Κοϊτσάνου, υπεύθυνη δημοσίων σχέσεων της Ένωσης Αθέων

“Θρησκεία και γυναίκες”

Αλέξανδρος Σακελλαρίου, μεταδιδακτορικός ερευνητής κοινωνιολογίας, Παντείου Πανεπιστημίου

“Η επιστήμη της αθεΐας και η αθεΐα της επιστήμης”

Θεοδόσης Τάσιος, ομότιμος καθηγητής της  Σχολής Πολιτικών Μηχανικών του Ε.Μ.Π.,
επίτιμος πρόεδρος Ελληνικής Φιλοσοφικής Εταιρείας

Σχόλιο-παρέμβαση

Θα ακολουθήσει συζήτηση.

Η είσοδος είναι ελεύθερη.

facebook event

Read More

Η Γιορτή του Πάσχα ή αλλιώς ο θάνατος και ανάσταση των θεών

Οι θεοί της άνοιξης που πεθαίνουν και ανασταίνονται.

Αυτές τις μέρες με το θρησκευτικό συναίσθημα να βρίσκεται σε έξαρση χιλιάδες ανθρώπων προσεύχονται για την σωτηρία τους, νηστεύουν, αυτομαστιγώνονται και πολλά πολλά άλλα. Ακολουθώντας κάποιου είδους "τυπικό" οι πιστοί ζητάνε σωτηρία και άφεση αμαρτιών.   

Πόσο όμως η αλήθεια ενός ορθόδοξου είναι η μοναδική και δεν διαφέρει απο κάποιου άλλου πιστού που βρέθηκε και αυτός σε κάποια άλλη εποχή να γιορτάζει την ανάσταση του Σωτήρα γιου του Θεού;

        Σας παρουσιάζουμε το XIV κεφαλαιο απο μια εξαιρετική εργασία του Εμμανουήλ Γιαρουσλάβσκι με τίτλο Πώς γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν οι θεοί και οι θεές. Η εργασία όπως και το κεφάλαιο που παρουσιάζουμε αποδεικνύει συγκριτικά, πως στο πέρασμα του χρόνου σε λαούς με διαφορετικές συνήθειες παρουσιάστηκαν οι ίδιες λατρευτικές δοξασίες. Ο ένας λαός που έρχεται σε επαφή με τον άλλο επηρεάζεται απο τις θρησκευτικές δοξασίες του άλλου και πως μια νέα θρησκεία είναι συχνά παραλλαγή μιας άλλης. 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ XIV

ΟΙ ΘΕΟΙ ΤΗΣ ΑΝΟΙΞΗΣ ΠΟΥ  ΠΕΘΑΙΝΟΥΝ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΑΙΝΟΝΤΑΙ

(Η Γιορτή του Πάσχα)

Στα ευαγγέλια γίνεται λόγος για το θάνατο του Ιησού Χριστού και, σύμφωνα με τη διδασκαλία της χριστιανικής εκκλησίας, υποστηρίζεται ότι ο Χριστός θυσιάστηκε για τη σωτηρία των ανθρώπων. Το αίμα του, ο θάνατος του έπρεπε να τον κάνουν σωτήρα του κόσμου. Επειδή όμως, αν και πέθανε μ' ανθρώπινη μορφή, ήταν σύμφωνα με τη χριστιανική διδασκαλία, γιος του θεού, ο Ιησούς εξακολουθεί να ζει στους ουρανούς και υπόσχεται να ξανάρθει στη γη, για να σώσει ακόμα μια φορά τον κόσμο.

Στο Μεσαίωνα η χριστιανική εκκλησία προείπε κάμποσες φορές τις ημερομηνίες του δεύτερου ερχομού του Χριστού, αλλά όλες αυτές οι προφητείες χρεοκόπησαν. Οι χρονολογίες που είχε καθορίσει η εκκλησία περνούσαν, ο Χριστός όμως δεν ερχόταν. Το ίδιο και οι διάφορες χριστιανικές αιρέσεις, λόγου χάρη οι ευαγγελιστές, καθόρισαν επανειλημμένα την ημερομηνία του ερχομού του Χριστού στον XIX αιώνα πάντοτε όμως γελοιοποιήθηκαν με τις προρρήσεις τους. Ωστόσο, και σήμερα η εκκλησία και πολλές αιρέσεις προαγγέλλουν την προσεχή άφιξη του σωτήρα. Ο κλήρος και οι αρχάριοι αιρετικοί τα λένε αυτά για να τρομοκρατήσουν τους ανθρώπους και για να τους συσκοτίσουν τα μυαλά.

Πώς εμφανίστηκε η πίστη στο θάνατο και στην ανάσταση του σωτήρα;

Την άνοιξη, οι χριστιανοί και οι Εβραίοι πανηγυρίζουν τη γιορτή του Πάσχα. Στους χριστιανούς το Πάσχα είναι η γιορτή της ανάστασης του Θεού-Χριστού, που μαρτύρησε και πέθανε. Οι χριστιανοί παπάδες υποστηρίζουν ότι αυτή η γιορτή είναι καθαρά χριστιανική, αν και ξέρουν πολύ καλά ότι όλες οι αφηγήσεις για τα πάθη, για το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού δεν αποτελούν παρά επανάληψη ορισμένων θρύλων για άλλους θεούς, που είχαν διαδοθεί πολύ πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού. Κάνοντας ορισμένα τελετουργικά τυπικά τον καιρό του Πάσχα, κρύβουν από τους πιστούς ότι τις ίδιες αυτές ιεροτελεστίες τις έκαναν κι εκείνοι που λάτρευαν πολλούς λεγόμενους ειδωλολατρικούς θεούς, όπως το Μίθρα, τον Άδωνη, τον Άττι, τον Ταμμούζ, το Διόνυσο, το Βάκχο, τον Όσιρι κ.λπ.

Όταν οι Ευρωπαίοι ανακάλυψαν τη Νότια Αμερική και γνώρισαν τη θρησκεία των εκεί λαών, διαπίστωσαν με κατάπληξη ότι ανάμεσα σ' εκείνους τους λαούς, που ως τότε δεν είχαν έλθει σ' επαφή με το χριστιανικό κόσμο, υπήρχε η ίδια πίστη σ' ένα θεό που πεθαίνει και ανασταίνεται. Έτσι, σύμφωνα με τους μεξικανικούς θρύλους, ο θεός Κβετσαλκοάτλι είχε σταυρωθεί σ' έναν ξύλινο σταυρό. Οι Μεξικανοί πίστευαν ότι ο θεός είχε φονευθεί μ' αυτόν τον βάρβαρο τρόπο γιατί εκείνοι, που ήρθε να σώσει, στάθηκαν αγνώμονες. Στην εργασία του «Το αρχαίο Μεξικό», ο Κίνγκσμπορουγκ λέει ότι οι αρχαίοι κάτοικοι της χερσονήσουΓιουκατάν λάτρευαν ένα σωτήρα που τον έλεγαν Μπακάμπ, και είχε γεννηθεί από την άμωμο παρθένα Τσιριμπίρας. Ο Μπακάμπ θεωρούνταν το δεύτερο πρόσωπο της αγίας τριάδας.[61] Το σωτήρα αυτόν τον παράσταιναν σαν ένα μάρτυρα που γεννήθηκε από μια αγνή παρθένα και στεφανωμένο με ακάνθινο στεφάνι. Σύμφωνα με την παράδοση κι αυτός σταυρώθηκε πάνω σ' ένα ξύλινο σταυρό. Λένε, ότι τάχατες, έμεινε πεθαμένος τρεις μέρες και στο τέλος της τρίτης μέρας αναστήθηκε και αναλήφθηκε στον ουρανό.

Όπως βλέπετε, σ' αυτούς τους λαούς του Μεξικού, που δεν είχαν καμιάν επαφή με το χριστιανικό κόσμο και δεν είχαν ποτέ μάθει τίποτα για το Χριστό, δημιουργήθηκαν θρύλοι πολύ όμοιοι με διάφορες περικοπές από τις αφηγήσεις για το θάνατο και την ανάσταση του Χριστού.

Αν εξετάσουμε τις θρησκείες της αρχαιότητας που υπήρχαν πριν τον χριστιανισμό και που προετοίμασαν την εμφάνιση του, θα δούμε ότι η ιδέα του θεού που πεθαίνει και ανασταίνεται γεννήθηκε στους γεωργικούς και ποιμενικούς λαούς του αρχαίου κόσμου: στους Πέρσες, Σύριους, Ασσυρο-Βαβυλώνιους, Ινδούς, Εβραίους, Αιγυπτίους. [Γραφικό 51]

Η μορφή ενός θεού που υπόφερε μπορεί να βρεθεί χωρίς κανέναν κόπο στη Βίβλο. Στο βιβλίο του προφήτη Ησαΐα (κεφ. 53, εδάφια 3-11) υπάρχει ένα απόσπασμα που οι ευαγγελιστές δε χρειάστηκε παρά να το εξωραΐσουν λιγάκι για να καταφέρουν να περιγράψουν τα πάθη, το θάνατο και την ανάσταση του Ιησού Χριστού. Από εδώ είναι το απόσπασμα:

«Ήταν περιφρονημένος και ο τελευταίος ανάμεσα στους ανθρώπους: άνθρωπος δυστυχισμένος και συνηθισμένος να πονάει ένας που να κρύβεις το πρόσωπο σου σαν τον βλέπεις, που τον περιφρονούσαν και τον θεωρούσαν τιποτένιο. Άλλα αυτός φορτώθηκε τις αρρώστιες μας και τα βάσανα μας, ενώ εμείς τον θεωρούσαμε τιμωρημένο, χτυπημένο από το Θεό και κατατρεγμένο. Αλλά αυτός τρυπήθηκε για τα αμαρτήματα μας και συντρίφτηκε για τις ανομίες μας. Τιμωρήθηκε για τη σωτηρία μας και, με τα τραύματα του, εμείς όλοι γιατρευτήκαμε. Όλοι τραβούσαμε αποπλανημένοι σαν πρόβατα, ο καθένας στο δρόμο του, και ο κύριος του φόρτωσε τις ανομίες ολονών μας. Βασανίστηκε και υπόμεινε και δεν άνοιξε το στόμα του· σαν πρόβατο που το πάνε για σφάξιμο οδηγήθηκε, και σαν αρνί άφωνο,μπροστά σ' αυτόν που το κουρεύει, έτσι κι αυτός δεν άνοιξε το στόμα του. Μ' άδικη κρίση καταδικάστηκε και στην οικογένεια του ποιος θα το πει; Γιατί του αφαίρεσαν τη ζωή πάνω στη γη; Για τις ανομίες του λαού μου οδηγήθηκε στο θάνατο. Τον τάφο του τον έβαλαν δίπλα στους τάφους των άνομων και των κακοποιών, μετά το θάνατο του, παρόλο που δεν διέπραξε καμιάν ανομία και καμιά απάτη δε βγήκε από το στόμα του. Άλλα ήταν το θέλημα του κυρίου να τον συντρίψουν με τον πόνο. Και επειδή θυσίασε την ζωή του για τις αμαρτίες μας, θα δει τους απογόνους του να ζουν μακρόχρονα και το σχέδιο του κυρίου, μέσον αυτού, θα πετύχει. Ύστερα από το βάσανο της ψυχής του θα χορτάσει ευτυχία. Με τη σοφία του, ο δίκαιος, ο υπηρέτης μου, θα διορθώσει πολλούς και θα επωμιστεί τις ανομίες τους».

Στους εβραίους υπάρχει η γιορτή της άνοιξης, ο καθαρμός (οι πιστοί τη γιορτάζουν και σήμερα) όπου τα κυριότερα πρόσωπα ήταν ο Μορδοχάς, είτε ο θεός των Βαβυλωνίων Μαρντούκ και η θεά Ίσταρ (Εστέρα), καθώς και ο Αμάν ο κακός. Τη λατρεία του Μαρντούκ και της θεάς Ίσταρ τη δανείστηκαν οι Εβραίοι από τους γειτονικούς τους λαούς. Στην αρχαιότητα, ο Μαρντούκ λατρευόταν σαν θεός της πόλης Βαβυλώνας. Όταν δημιουργήθηκε το μεγάλο βασίλειο της Βαβυλώνας, ο Μαρντούκ έγινε ο υπέρτατος θεός, ανώτερος απ' όλους τους άλλους θεούς. Οι γιορτές προς τιμήν του Μαρντούκ γίνονταν την άνοιξη, οπότε του θυσίαζαν ένα μοσχάρι. Ο Μαρντούκ ήταν θεός του ήλιου της άνοιξης, που νίκησε το αρχικό χάος (Τιαμάτ). Σύμφωνα με τους βαβυλωνιακούς θρύλους, ήταν ο δημιουργός, ο λυτρωτής και ο σωτήρας του κόσμου, αυτός που απάλλαξε τους ανθρώπους από κάθε ανάγκη. Θεραπεύοντας αρρώστους και ανασταίνοντας νεκρούς, ήταν ηγεμόνας των αρχόντων και βασιλιάς των βασιλιάδων. Εκείνοι που προσκυνούσαν τον Μαρντούκ, πίστευαν ότι πεθαίνει το χειμώνα και ανασταίνεται την άνοιξη. Ορισμένες μέρες θρηνούσανε το νεκρό θεό και όταν κατά την αντίληψη των πιστών, ανασταίνονταν τότε γινόταν ένα χαρούμενο πανηγύρι προς τιμήν της ανάστασης του θεού Μαρντούκ. Όπως οι χριστιανοί καυχιούνται για τον τάφο του θεού τους Χριστού, στην αρχαία Βαβυλώνα λατρευόταν ο τάφος του θεού Μαρντούκ. Ο θεός αυτός περιλήρθηκε και στη Μωσαϊκή θρησκεία και η εβραϊκή γιορτή αναπαρασταίνει τη θαυματουργή σωτηρία του από το θάνατο, με τη βοήθεια της θεάς Ίσταρ (Εστέρα).

Το ίδιο επίσης πλατειά είχε διαδοθεί σ' ολόκληρη την Ανατολή η λατρεία του θεού Άδωνη. Και ο θεός Άδωνης είναι θεός του αρχαίου κόσμου, που πεθαίνει και ανασταίνεται. Μάνα του ήταν η Μίρρα (Μαρία), που μεταπλάστηκε στο δέντρο της σμύρνας. Η λατρεία του Άδωνη είχε πολύ πλατειά διάδοση στη Φοινίκηκαι στη Συρία, απ' όπου πέρασε στην Ιουδαία; Στην πόλη Βιβλός στα παράλια της Συρίας βρισκόταν ο ναός της θεάς Μπααλάτ-Τζεμπάλ, της φοινικικής Αφροδίτης. Η Αφροδίτη (Αστάρτη, Ίσταρ) ήταν γυναίκα του Άδωνη. Οι άνθρωποι πίστευαν ότι τον Άδωνη, όπως και τον Ταμμούζ, τον σκότωσε ένας κακός θεός, που είχε μεταμορφωθεί σ' αγριόχοιρο. Ο Άδωνης πεθαίνει αλλά υστέρα από λίγο καιρό ανασταίνεται. Ο έλληνας συγγραφέας του II αιώνα Λουκιανός, περιγράφει το θρήνο για το θάνατο του Άδωνη και το γιορτασμό της ανάστασης του. Σ' ανάμνηση των παθών του θεού αυτού, οι πιστοί μαστιγώνονταν κάθε χρόνο,θρηνούσανε το θεό και οργάνωναν πένθιμα δείπνα. Όταν χόρταιναν απ' το μαστίγωμα και το θρήνο, οι πιστοί προσέφερναν στον Άδωνη τη θυσία που άρμοζε σε νεκρό.

Την άνοιξη, όταν τα νερά ξεχύνονταν και ξέπλεναν από τα βουνά το κοκκινόχωμα, το ποτάμι βαφόταν κόκκινο. Έλεγαν τότε ότι το ποτάμι βάφτηκε από το αίμα του Άδωνη. Για τον Άδωνη έφτιαχναν ξύλινα αγάλματα, που τα βάζανε σ' ένα είδος φέρετρου, και γύρω τοποθετούσαν βάζα με πράσινα φυτά, που τα αποκαλούσαν «Ανθοκήπια του Άδωνη». Οι γυναίκες πλένανε το ξύλινο άγαλμα του θεού τους Άδωνη, το άλειφαν με αρωματικά λάδια και ύστερα το τύλιγαν σ' ένα μάλλινο ή πάνινο σάβανο και το θάβανε. Όλες αυτές οι ιεροτελεστίες γίνονταν πάνω-κάτω τις ίδιες μέρες που αργότερα οι χριστιανοί άρχισαν να γιορτάζουν το θάνατο και την ανάσταση του θεού τους, δηλαδή τις μέρες της λεγόμενης λαμπρής ανάστασης. Ύστερα απ' αυτό ανάγγελλαν ότι ο Άδωνης αναστήθηκε και οι πιστοί έτρεχαν χαρούμενοι και αλληλοσυγχαίρονταν λέγοντας: Άδωνης ανέστη. [Γραφικό 52]

Συνεπώς, αυτοί που, πάνω από 2000 χρόνια λένε ο ένας στον άλλον το Πάσχα: Χριστός ανέστη δεν κάνουν άλλο παρά να ξαναζωντανεύουν το γιορτασμό του αρχαίου μύθου του θεού των Φοινίκων, Άδωνη. Ο Κύριος της Αλεξάνδρειας (αρχιεπίσκοπος και «εκκλησιαστικός πατέρας», που έζησε τον V αιώνα) αναφέρει ότι οι γυναίκες της Αιγύπτου έστελναν κάθε χρόνο, σε μια κανάτα σφραγισμένη με πίσσα, μιαν επιστολή προς τις γυναίκες της Βιβλός, όπου τις πληροφορούσαν για την ανάσταση του θεού Άδωνη.

Πάνω από 1200 χρόνια πριν το χριστιανισμό, η λατρεία του θεού που πεθαίνει και ανασταίνεται είχε διαδοθεί σ' όλα τα παράλια της Μεσογείου. Αυτή η λατρεία έφτασε και στην Ελλάδα, πολύ πριν από τα περιστατικά που αποδίδονται στο φανταστικό Ιησού. 600 χρόνια πριν το χριστιανισμό η λατρεία αυτή υμνήθηκε από την ελληνίδα ποιήτρια Σαπφώ. Με τις ανασκαφές που έγιναν στην πόλη των Μυκηνών, βρέθηκε το σχέδιο ενός ναού του Άδωνη, που χτίστηκε 1200 χρόνια πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού Αυτή η ίδια η λέξη «Άδωνης» σημαίνει «κύριος», «θεός». Στις αρχές της άνοιξης φύτευαν προς τιμήν του Άδωνη χόρτα που πρασίνιζαν γρήγορα. Από δω προέρχεται και η χριστιανική συνήθεια να στολίζουν με πρασινάδα το πασχαλινό τραπέζι.

Το ίδιο διαδομένη, όπως η λατρεία του Άδωνη, ήταν και η λατρεία του θεού Άττι και της μητέρας του, της «μεγαλόπρεπης μάνας» των θεών, Κυβέλης, θεάς της Φρυγίας. Τον καιρό των πολέμων με τον Αννίβα, όταν η ρωμαϊκή αυτοκρατορία περνούσε σκληρές δοκιμασίες, οι ιερείς συμβούλεψαν τους ηγέτες της αυτοκρατορίας να εισάγουν και στη Ρώμη τη λατρεία της θεάς της Φρυγίας, που ήταν πολύ διαδομένη τότε στη Μικρά Ασία και τιμούνταν εξαιρετικά παντού. Στείλανε τότες στο βασιλιά Άτταλο της Περγάμου έναν αποσταλμένο που έφερε από κει τη μαύρη πέτρα που συμβόλιζε τη θεά Κυβέλη. Το γεγονός αυτό, έγινε 204 χρόνια πριν τη χρονιά που λέγεται ότι γεννήθηκε δ Χριστός. Ο επίσημος πανηγυρισμός της «μεγαλόπρεπης μάνας» γινόταν ανάμεσα στις 15 και 27 του Μάρτη. Τη μέρα της ανοιξιάτικης ισημερίας (21 του Μάρτη), έφερναν ένα δέντρο κομμένο και τυλιγμένο σε μάλλινο ύφασμα, Έτσι όπως τύλιγαν και τα σώματα των νεκρών. Το δέντρο στολίζονταν με στεφάνια από βιολέτες και πάνω κει έβαζαν τη μορφή του νέου θεού. Την ίδια μέρα μνημόνευαν πως ο θεός Άττις, ο ερωμένος της Κυβέλης, της «μεγαλειοτάτης μάνας» των θεών, σε μια στιγμή τρέλας έκοψε τα γεννητικά του όργανα μ' ένα μυτερό καλάμι και κοκκίνισε απ' το αίμα του η γη, που απόχτησε έτσι κρυφή δύναμη, κάνοντας ν' ανθίσουν σ' εκείνο το μέρος λογής-λογής λουλούδια την ώρα που ο Άττις πέθαινε. Σ' αυτές τις γιορτινές μέρες μιμούνται την απελπισία της Κυβέλης, της θεομήτορος, όταν αντίκρισε το πτώμα του ερωμένου της. Η 24 του Μάρτη έγινε μέρα των παθών του Άττι. Τότε οι πιστοί μαστιγώνονταν και αυτοτραυματίζονταν, μερικοί έκοβαν ακόμα και τα γεννητικά τους όργανα και με το αίμα τους ράντιζαν το άγαλμα του θεού. Στις 25 του Μάρτη γιορτάζονταν η ανάσταση του θεού Άττι και τότε ο θρήνος μεταβάλλονταν σε χαρά και ευθυμία. Σ' άλλα μέρη θάβανε το άγαλμα του θεού και τη νύχτα, όταν ο θρήνος αποκορυφώνονταν, άναβαν ξαφνικά τους δαυλούς, άνοιγαν το φέρετρο και ο ιερέας άλειφε τα χείλη των πιστών με αγιασμένο λάδι, ψιθυρίζοντας:«Παρηγορηθείτε πιστοί, ο, θεός λυτρώθηκε. Έτσι θα λυτρωθούμε και μείς από τα δεινά».

Όλα αυτά συνέβηκαν πολλά χρόνια πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού. Αλλά ακόμα και 500 χρόνια μετά από την εμφάνιση του χριστιανισμού, ο έλληνας νεοπλατωνικός φιλόσοφος Δαμάσκιος σημειώνει ένα όνειρό του όπου τού παρουσιάστηκε η θεά Κυβέλη και του είπε ότι οι γιορτές προς τιμήν του Άττι (που λέγονταν ιλαρές) θα σώσουν τους ανθρώπους απ' το θάνατο. (Σχετικά μ' αυτό βλέπε στο βιβλίο του Μ. Μπρίκνερ «Ο θεός που μαρτυρεί στις θρησκείες του αρχαίου κόσμου»).[62] Στη λατρεία αυτή προκαλούνταν τέτοια θρησκευτική έκσταση, τέτοια υπερδιέγερση που όλοι οι πιστοί πίστευαν ότι, έτσι όπως ο Άττις πεθαίνει και ανασταίνεται, το ίδιο κι αυτοί θα ξαναγυρίσουν, μετά θάνατο, σε μια καινούργια ζωή.

Πρέπει ακόμη ν' αναφέρουμε και τα λεγόμενα εξιλαστήρια, δηλαδή τις θυσίες όπου οι συμμετέχοντες καθαρίζονταν με το αίμα των ζώων που θυσιάζονταν. Τις σταλαγματιές του αίματος που έσταζαν από το θυσιαστήριο, τις έπιναν οι πιστοί του Άττι, που φαντάζονταν ότι έτσι κοινωνούν το σώμα και το αίμα του νεκρού θεού. Εκείνοι που προσκυνούσαν τη θεομήτορα Κυβέλη και το θεό Άττι, οργάνωναν τελετουργικά συμπόσια.

Αυτά τα τελετουργικά συμπόσια, που υπήρχαν πολύ πριν το χριστιανισμό, μοιάζουν με τα χριστιανικά όπου γίνεται η μετάληψη με ψωμί και κρασί. Η χριστιανική λατρεία, που εμφανίστηκε πολύ μεταγενέστερα, μοιάζει τόσο πολύ με τη λατρεία του Άττι που ένας ιερέας της θεάς Κυβέλης είπε στον ευτυχήΑυγουστίνο, το χριστιανό συγγραφέα (364-430): «Εκείνος που φορεί το φρυγιανό σκουφί του θεού Άττι είναι κι αυτός χριστιανός», Ο αρχιερέας της Ρώμης του θεού Άττι ονομαζόταν Πάπας και, όπως ο Πάπας της Ρώμης, λεγόταν επίσης πάτερ, φορούσε την ίδια τιάρα που άρχισαν κατόπιν να φοράνε οι καθολικοί πάπες. Όπως η χριστιανική θρησκεία πήρε πολλά στοιχεία από τη λατρεία του θεού Άττι, έτσι και το χρι στιανικό Πάσχα παρουσιάζει ομοιότητες με το γιορτασμό του θεού αυτού.

Ό,τι ήταν ο θεός Άττις για τους Φρυγιανούς και αργότερα για τους Ρωμαίους, ο Άδωνης για τους Σύριους και ο Ταμμούζ για τους Ασσυριο-Βαβυλώνιους, ήταν και για τους Φοίνικες της Τύρας ο θεός Μελκάρτ.

Η λατρεία του θεού Μελκάρτ είχε διαδοθεί πάνω από 1000 χρόνια, πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού.

Οι Έλληνες θεωρούσαν το Μελκάρτ ταυτόσημο με το θεό-ήρωα Ηρακλή, γιο του Δία και της θεάς Αλκμήνης. Υπάρχει ένας θρύλος σύμφωνα με τον οποίο ο Ηρακλής έβαλε φωτιά στον εαυτό του και αναλήφτηκε, μέσα από τις φλόγες, στον ουρανό που δονούνταν από τις βροντές. Ο θεός Μελκάρτ γιορταζόταν το Φλεβάρη και το Μάρτη. Τότε έβαζαν φωτιά στο άγαλμα του σ' ένδειξη ότι ο θεός ανέρχεται στον ουρανό για μια καινούργια ζωή. Στην πόλη Ταρσός οργανώνονταν ο γιορτασμός του θεού Σαντάν σχεδόν το ίδιο όπως και ο γιορτασμός του θανάτου και της ανάστασης του Μελκάρτ. Και στην Καππαδοκία οργάνωναν παρόμοιες γιορτές προς τιμήν του θεού Ιμπραέζ.

Οι ιστορικοί της προγενέστερης του χριστιανισμού εποχής περιέγραψαν λεπτομερειακά την πλατειά διαδομένη λατρεία της αιγύπτιας θεάς Ίσιδας και του θεούΣεράπιδα (Όσιρις). Αυτή η λατρεία ήταν γνωστή σ' όλα τα παράλια της Μεσογείου, δηλαδή εκεί ακριβώς όπου έμελλε να διαδοθεί αργότερα ο χριστιανισμός. Τον καιρό των Πτολεμαίων[63] η λατρεία αύτη ήταν η πιο διαδεδομένη στον ελληνο-ρωμαϊκό κόσμο. Όπως οι χριστιανοί χρησιμοποίησαν αργότερα, με τον τρόπο τους, τις αιγυπτιακές, συριακές, ασσυριακές κ.λπ. παραδόσεις και δοξασίες, το ίδιο και οι Ρωμαίοι προσπάθησαν να προσαρμόσουν στις αντιλήψεις τους τη λατρεία της Ίσιδας και του Σεράπιδα. Ανάλογα άλλαζαν τις αναπαραστάσεις των θεών. Γι' αυτό ο Σέραπις άρχισε να παριστάνεται σχεδόν το ίδιο όπως πριν ο θεός Δίας. Όπως και ο Όσιρις στην Αίγυπτο, ο Σέραπις λατρεύονταν στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία σαν προστάτης των φυτών, θεός του ήλιου και αφέντης του βασιλείου των νεκρών. Την Ίσιδα βάλθηκαν να την απεικονίζουν σαν ελληνίδα θεά, που έναν καιρό μπορούσε κανείς εύκολα να την μπερδέψει με την Ήρα, τη Δήμητρα ή την Αφροδίτη. Χωρίς μια τέτοια απομίμηση, χωρίς μια τέτοια προσαρμογή στις ιδέες του ρωμαϊκού λαού η λατρεία των Αιγυπτίων θεών δε θα μπορούσε να διαδοθεί στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Στους πρώτους αιώνες του χριστιανισμού, η λατρεία της Ίσιδας και του Σεράπιδα ήταν επίσημη. Διατηρήθηκε 350 χρόνια μετά την εμφάνιση της χριστιανικής λατρείας. Στα 344 οργανώνονταν ακόμη στη Ρώμη γιορταστικές λιτανείες προς τιμήν της Ίσιδας. Σε μια απ' αυτές τις γιορτές (που ήταν πραγματικά φθινοπωρινή γιορτή) αναπαρασταίνονταν η θλίψη της θεάς Ίσιδας, που αναζητούσε το σώμα του Όσιρι, που κατασπάραζε ο θεός Σετ. [Γραφικό 53]

Η προέλευση αυτών των γιορτών είναι πολύ αρχαία. Στην Άβυδο (Αίγυπτος) τέτοιες γιορτές γίνονταν από 2000 χρόνια πριν την εμφάνιση του χριστιανισμού. Σύμφωνα με τους αιγυπτιακούς θρύλους, ο Όσιρης-Σέραπις είναι γιος του Τζεμπ, θεού της γης και της Νουτ, θεάς του ουρανού. Ο θεός του ηλίου Ρα, σαν έμαθε ότι η γυναίκα του η Νουτ τον απατούσε, τη φοβέριζε ότι δε θα γεννήσει παιδί καμιά μέρα του χρόνου. Αλλά η Νουτ είχε ερωμένο, το θεό Θωτ. Ο Θωτ κέρδισε από το θεό της σελήνης το 72ο μέρος κάθε χρόνου, δηλαδή 5 μέρες που προσθέτονται στις 360 του σεληνιακού χρόνου. Σε κάθε μια απ' αυτές τις 5 μέρες η Νουτ γεννούσε κι ένα παιδί. Έτσι γέννησε τους θεούς Όσιρι, Ώρο, Σετ και τις θεές Ίσιδα και Νέφτδα.

Όπως λένε οι μύθοι, όταν γεννήθηκε ο Όσιρις, ακούστηκε μια δυνατή φωνή, που ανάγγελλε ότι εμφανίστηκε ο κυρίαρχος του κόσμου. Επί 28 χρόνια ο Όσιρις ήταν βασιλιάς της Αιγύπτου, σ' αυτόν αποδίδεται η διάδοση της γεωργίας και η καλλιέργεια της αμπέλου. Ύστερα απ' αυτό, ο Όσιρις έφυγε σε ταξίδι, αλλά ο αδελφός του ο Σετ ο κακός, τον έβαλε με πονηριά μέσα σ' ένα πολύτιμο σεντούκι και τον έριξε στο Νείλο. Ο βασιλιάς της Βιβλός (στα παράλια της Συρίας) βρήκε το σεντούκι και το πήγε στο ναό της θεάς Μπελίτ-Αφροδίτης. Η θεά Ίσις ήταν, απελπισμένη, βαριοθλιμένη. Τραβούσε τα μαλλιά της κι αναζητούσε θρηνώντας τον αδελφό-σύζυγο. Τελικά τον βρήκε στη Βιβλός και τον έκρυψε σε μια στροφή του Νείλου. Αλλά ο Σετ ο κακός, βρήκε τον Όσιρι, κατακομμάτιασε το κορμί του και τα κομμάτια τα σκόρπισε σ' όλη την χώρα. Η Ίσις, θρηνώντας ασταμάτητα, έψαχνε να βρει τα κομμάτια από το σώμα του αγαπημένου της. Τότε ο θεός Ρα έστειλε το θεό Άνουβι (με κεφαλή τσακαλιού) που, με τη βοήθεια του Θωτ και του Ώρου, μάζεψε τα κομματάκια από το κορμί του Όσιρι και τον ανάστησε. Από τότε ο Όσιρις είναι αφέντης και κριτής στο βασίλειο των νεκρών.

Αυτή η γιορτή προς τιμήν του θεού που πεθαίνει και ανασταίνεται γιορτάζονταν πριν από το χριστιανισμό και στους πρώτους αιώνες μετά την εμφάνιση του χριστιανισμού, στη ρωμαϊκή αυτοκρατορία, όπου οι ευαγγελιστές φτιάξανε τα ευαγγέλια. Σίγουρα θα είδαν επανειλημμένα τις σκηνές αυτές στους ναούς της θεάς Ίσιδας, όπου αναπαράσταιναν την Ίσιδα τη μάνα των θεών, ν' αναζητά απαρηγόρητη το σώμα του Όσιρι. Μαζί με την Ίσιδα, έκλαιγαν μερικές γυναίκες ντυμένες

κάτασπρα, με ξέπλεκα μαλλιά. Ύστερα ο ιερέας αναπαράσταινε την ανεύρεση του σώματος και την ανάσταση του. Ο θεός ανασταίνονταν, ξανάρχονταν στη ζωή και η θλίψη κι ο θρήνος των πιστών μετατρεπόταν σε ξέσπασμα ευθυμίας και χαράς. Μια από τις μέρες αυτής της γιορτής ονομαζόταν «ιλαρία», έτσι όπως ονομαζόταν και οι 3 μέρες της γιορτής προς τιμήν της μάνας-θεάς Κυβέλης και του θεού Άττι. Όλοι οι πιστοί αλληλοσυγχαίρονταν όπως μεταγενέστερα συγχαίρονταν οι χριστιανοί κατά την υποτιθέμενη ανάσταση του θεού τους, Ιησού Χριστού.

Οι Αιγύπτιοι πίστευαν όχι μονάχα ότι ο Όσιρις αναστήθηκε μόνος του, αλλά ότι έχει και τη δύναμη ν' ανασταίνει νεκρούς. Στο «Βιβλίο των νεκρών» [64]βρίσκεται μια παράκληση που τη βάζουν στο στόμα του νεκρού «Έδωσα ψωμί στον πεινασμένο και υπόδησα τον ξυπόλυτο. Μετάφερα με το καράβι μου αυτόν που δεν είχε πώς να περάσει απ' το νερό. Ήμουν πατέρας για τα ορφανά, σύζυγος για τη χήρα και προστάτεψα, από τους ανέμους, τους ξεπαγιασμένους. Εγώ είμαι εκείνος που λέει παραδείγματα για το καλό. Εγώ με το δίκιο κέρδισα την εκτίμηση!» Και σ' άλλο μέρος λέει: «Θα ζήσει το ίδιο αληθινά όπως ζει και ο Όσιρις. Δε θα πεθάνει όπως δεν πέθανε και ο Όσιρις. Δε θα εξοντωθεί όπως δε μπορεί να εξοντωθεί ο Όσιρις. Διατηρούν την ψυχή τους, διατηρούν τις αισθήσεις τους, διατηρούν το στόμα τους, διατηρούν τα πόδια τους, διατηρούν όλα τους τα μέλη». [Γραφικό 54]

Έτσι λοιπόν, ακόμα και οι αρχαίοι αιγύπτιοι και, κατοπινά, οι Ρωμαίοι είχαν συνθέσει παρακλήσεις που λέγανε ότι ο θεός τους με το θάνατο, τον θάνατον πατήσας, με την ζωή του εκ νεκρών, χάρισε ζωή σ' ολόκληρη την ανθρωπότητα.

Στην Ελλάδα, την άνοιξη πανηγυρίζονταν η γιορτή της ανάστασης του θεού Διόνυσου (Βάκχος). Σύμφωνα με το μύθο, ο θεός-πατέρας Δίας που εξουσιάζει τις αστραπές και τις βροντές, ερωτεύθηκε τη Σεμέλη, κόρη του βασιλιά της Θήβας. Μια μέρα ορκίστηκε στην αγαπημένη του ότι θα της εκπληρώσει οποιαδήποτε επιθυμία. Αλλά η θεά Ήρα, η ζηλιάρα γυναίκα του Δία, σαν το 'μαθε, αποφάσισε να ξολοθρέψει την αντίζηλή της. Η Ήρα ήξερε ότι αν ο Δίας φανερωθεί με όλα τα όπλα του αστραποβρόντη, η εμφάνιση του φέρνει το θάνατο στους ανθρώπους. Γι' αυτό πρότρεψε τη Σεμέλη να ζητήσει από το Δία να της φανερωθεί μ' όλα του τα όπλα. Κι ήρθε λοιπόν ο Δίας κοντά της μ' όλη ν του τη μεγαλοπρέπεια σαν βασιλιάς των θεών και ανθρώπων. Οι εκτυφλωτικές αστραπές που σπίθιζαν στα χέρια του θεού, το μπουμπουνητό των κεραυνών έκαναν να πάρουν φωτιά όλα γύρω μαζί και η Σεμέλη. Πεθαίνοντας η Σεμέλη γέννησε το Διόνυσο. Τότε από τη γη υψώθηκαν χορτάρια και κισσός που κάλυψαν και προστάτεψαν το βρέφος από τις καταστροφικές φλόγες. Ο κισσός απλώθηκε γύρω ώσπου έσβησε τη φωτιά! Επειδή ο Διόνυσος ήταν ακόμη πολύ αδύνατος, ο Δίας τον έραψε στο μηρί του και τον κράταγε έτσι (όπως η καγκουρό κρατάει το μικρό της μέσα σε σακούλα του κορμιού της) ώσπου δυνάμωσε και γεννήθηκε για δεύτερη φορά από το μηρί του θεού-πατέρα. Κι έγινε έτσι ο Διόνυσος θεογέννητος. Οι αρχαίοι δεν παραξενεύονταν ότι ο Δίας γέννησε από το μηρί του. Ακόμα και ο θεός των αρχαίων εβραίων, ο Ιεχωβάς έπλασε τον άνθρωπο από πηλό και κατόπιν πήρε ένα πλευρό του κι έπλασε τη γυναίκα. Και η Αθηνά γεννήθηκε απ' το κεφάλι του Δία που άνοιξε. Γιατί λοιπόν να μη μπορεί να γεννήσει ο Δίας απ' το μηρί το γιο του;«Τα αδύνατα παρά τοις ανθρώποις δυνατά παρά τοις θεοίς», έτσι συλλογίζονταν οι πιστοί. Επειδή η ζηλιάρα Ήρα μπορούσε να θανατώσει το Διόνυσο, τον έστειλε ο Δίας στην αδερφή της Σεμέλης—Ινώ. Και ξαναρχίζει η καταδίωξη του γιου του θεού. Η θετή μάνα του Διόνυσου χρειάστηκε να φύγει μαζί του και, για να γλυτώσει από τους διώχτες, ρίχτηκε από ένα βράχο στη θάλασσα. Μονοστιγμής όμως ο θεός Έρμης πήγε το Διόνυσο στην κοιλάδα της Νύσας. Ο Διόνυσος μεγάλωσε και έγινε ένας όμορφος— θεός— ένας θεός νέος που δίνει δύναμη, χαρά και χαρίζει γονιμότητα. Έκανε πολλά ηρωικά κατορθώματα, με τη βοήθεια του πατέρα του, Δία. Αλλά όταν οι άνθρωποι αμφιβάλανε πως ο Διόνυσος ήταν πραγματικά θεός και τον κορόιδευαν τότε φανερώνονταν και τους τιμωρούσε άγρια για τη δυσπιστία τους.

Σύμφωνα μ' έναν άλλο μύθο, ο Διόνυσος είναι γιος του Δία και της Περσεφόνης. Από μικρό παιδί ακόμα, ο θεός-πατέρας του παραχωρεί την εξουσία πάνω στον κόσμο, αλλά η φθονερή Ήρα τον καταδιώκει. Ο Διόνυσος τρέχει μακριά για να σωθεί απ' αυτήν αλλά τον προφταίνουνε οι γίγαντες-τιτάνες, που τους έστειλε ξοπίσω του η Ήρα. Οι Τιτάνες τον κόβουν κομμάτια και τον τρώνε. Μένει μόνον η καρδιά. Τότε ο Θεός-Δίας ανασταίνει το Διόνυσο.

Στην Ελλάδα, την άνοιξη γιορτάζονταν η ανάσταση του θεού Διόνυσου. Οι ιερείς έκοβαν κομμάτια έναν ζωντανό ταύρο, που προσωποποιούσε το Διόνυσο όταν πέθαινε και οι πιστοί καταβρόχθιζαν κομμάτια απ' τη σάρκα του θεού, κοινωνώντας έτσι από το αίμα και το σώμα του Θεού Διόνυσου και σώζονταν τάχατες απ' το θάνατο.

Παρόμοιες ιεροτελεστίες γίνονται λοιπόν, πολύ πριν την εμφάνιση του Χριστιανισμού. Η κοινωνία από το αίμα και το σώμα του Χριστού υπήρξε μ' αυτήν τη μορφή και στη λατρεία του Άδωνη στη λατρεία του Άττι και στη λατρεία του Διόνυσου, και, όπως θα δούμε και στη λατρεία του θεού των περσών Μίθρα.

Πάνω από 1000 χρόνια πριν το χριστιανισμό, ο Μίθρας θεωρούνταν θεός των φυτών, θεός της γονιμότητας, η λατρεία του ήταν πολύ διαδομένη στις χώρες όπου οι άνθρωποι ασχολούνταν με τη γεωργία. Ένας από τους άθλους που του αποδίδουν είναι και τούτος εδώ: Ο Μίθρας, λένε, σκότωσε ένα πλάσμα που απ' το αίμα του προέρχεται όλη η γονιμότητα της γη στην άνοιξη. Γι' αυτό ο Μίθρας θεωρούνταν ο δημιουργός των πάντων πάνω στη γη. Ο Μίθρας ήταν γιος θεού, και γεννήθηκε σε μια σπηλιά. Και σ' ένα από τα ευαγγέλια λέγεται ότι ο Χριστός γεννήθηκε μέσα σε μια σπηλιά. Ο Μίθρας αποκαλούνταν αυτός που γεννήθηκε απόβράχο, και το Χριστό τον λένε κι αυτόν πέτρα (Επιστολή Ι προς Κορινθίους Χ, 4).Το ίδιο και ο Πέτρος, πρώτος απόστολος ονομάζεται πέτρα. Καθώς ο Μίθρας απεικονίζονταν συνήθως με ραβδί και σπαθί στο χέρι άρχισαν να παρασταίνουν με τα ίδια σημάδια και τον Πέτρο. Τον καιρό που εμφανίστηκαν οι πρώτες χριστιανικές κοινότητες, η λατρεία του Μίθρα ήταν διαδομένη σ' όλη τη ρωμαϊκή αυτοκρατορία και ναοί του Μίθρα, βρίσκονταν παντού. Η ιεροτελεστία που γίνονταν στη λατρεία του Μίθρα, παρουσιάζει τόσες πολλές ομοιότητες με τη λατρεία των πρώτων χριστιανών, που χωρίς να το θέλεις, φθάνεις στο συμπέρασμα ότι η λατρεία αυτή αφομοιώθηκε σε μεγάλο βαθμό από τους πρώτους χριστιανούς, που την πήραν από τους λάτρεις του Μίθρα. Δε μπορούσε, πραγματικά, να γίνει διαφορετικά. [Γραφικό 55]

Οι οπαδοί του Μίθρα συνήθιζαν το τελετουργικό δείπνο. Στο δείπνο αυτό έτρωγαν αγιασμένο ψωμί και έπιναν κρασί πράγμα που σήμαινε ότι κοινωνούσαν από το σώμα και το αίμα του θεού Μίθρα. Η παράδοση της κοινωνίας με το αίμα και το σώμα προέρχεται από τα πολύ παλιά χρόνια: από το γιορτινό τραπέζι όπου έτρωγαν τα θύματα κατά τους πανάρχαιους χρόνους· αυτά ήταν αιματηρά θύματα, μερικές φορές ανθρώπινα γιατί ο άγριος πίστευε ότι τρώγοντας από το κρέας των ζώων είτε του ανθρώπου και πίνοντας το αίμα τους αποχτάει μονομιάς τη δύναμη και τις ιδιότητες των όντων που έφαγε. Τα πλυσίματα που συνήθιζαν να κάνουν οι λάτρες του Μίθρα μοιάζουν πάρα πολύ με το χριστιανικό μυστήριο της βάπτισης.

Έτσι λοιπόν, το Πάσχα με τη μορφή της γιορτής του θεού που πεθαίνει κι ανασταίνεται, με τη γιορτή του τελετουργικού δείπνου, όπου γινόταν κοινωνία με το σώμα και το αίμα του σωτήρος, υπήρξε και στη λατρεία του θεού των Περσών Μίθρα. Όπως πίστευαν οι Μιθραϊστές, πρέπει στο τέλος να επαναληφθεί ο φόνος της αρχικής ύπαρξης που εμποδίζει το θρίαμβο του καλού πάνω στη γη και αυτό θα καθορίσει τη δεύτερη δημιουργία του κόσμου. Ο Μίθρα απεικονίζονταν σα σωτήρας του κόσμου, που με τη βοήθεια του γίνεται η ανάσταση των νεκρών. Έτσι, στη λατρεία του Μίθρα βρίσκουμε και μια άλλη πλευρά της χριστιανικής διδασκαλίας— τη διδασκαλία για την ανάσταση εκ νεκρών με τη βοήθεια του γιου του θεού.

Όπως είδαμε ήδη, η περιγραφή του θανάτου και των παθών του Χριστού δεν αποτελεί παρά τροποποίηση μερικών αποσπασμάτων της Βίβλου ή την έχουν δανειστεί απευθείας από τις πολυάριθμες αφηγήσεις για την ανάσταση άλλων θεοτήτων των αρχαίων θρησκειών.

Αλλά ο πίνακας δεν θα ήταν ολοκληρωμένος αν δεν αναφέρναμε μιαν άλλη αρχαία συνήθεια: την άνοιξη, μια μέρα γιορτινή, έβγαζαν απ' τη φυλακή έναν καταδικασμένο και του επέτρεπαν εκείνην τη μέρα να κάνει οτιδήποτε, να έχει όλα τα προνόμια. Μπορούσε ακόμη να καθίσει και στο θρόνο του βασιλιά. Μερικές φορές τον ντύνανε με βασιλικά ρούχα και στολίδια, ύστερα του βάφανε τα μούτρα σα γελωτοποιό και τον περιφέρανε στην πόλη σα βασιλιά. Το πλήθος τον ακολουθούσε, τον περιγελούσε και τον ρωτούσε μην τάχα κι είναι πραγματικός βασιλιάς και περί το τέλος της μέρας τον εκτελούσαν προσφέροντας έτσι εξαγνιστική θυσία στο θεό. Αν ανατρέξουμε σε πιο μακρινούς ακόμη καιρούς, θα δούμε, στην ιστορία των θρησκευμάτων, να γίνεται λόγος για ανθρώπινες θυσίες και για τη συνήθεια να θυσιάζονται οι πρωτότοκοι είτε μεταξύ των ανθρώπων είτε μεταξύ των ζώων. Επίσης θα δούμε ότι σε μια ορισμένη στιγμή θυσιάζονταν και γιοι βασιλιάδων, που θεωρούνταν γιοι θεών. Μεταγενέστερα, αυτά τα έθιμα άλλαξαν πάρα πολύ. Εξαφανίστηκαν οι ανθρώπινες θυσίες και αντικαταστάθηκαν με τις θυσίες ζώων. Έτσι, ανάμεσα στις εντολές του εβραϊκού Πάσχα βρίσκουμε την προσταγή του θεού να θυσιάζονται διάφορα ζώα. Τα πάθη του Ιησού Χριστού που περιγράφουν οι ευαγγελιστές (εννοείται επινοημένα από την αρχή ως το τέλος) δεν είναι τίποτα άλλο παρά αναμετάδοση μερικών αρχαίων μύθων για θεούς που σκότωναν την άνοιξη, για καταδικασμένους που τους ντύνανε με βασιλικά ρούχα κι ύστερα τους θυσίαζαν για να συγχωρήσουν οι θεοί τα σφάλματα και τις αμαρτίες των ανθρώπων. Ολόκληρη η αφήγηση των γιορτών του Πάσχα έχει φτιαχτεί με στοιχεία παρμένα από άλλες θρησκείες πιο παλιές, όπως και το εβραϊκό Πάσχα δεν περιέχει τίποτα το καινούργιο.

Στους γεωργικούς και ποιμενικούς λαούς ο γιορτασμός του Πάσχα συνδέονταν με τις ανοιξιάτικες γεωργικές δουλειές. Το ίδιο και η λατρεία του θεού ήλιου. Γ’ αυτό ο γιορτασμός του Πάσχα γινόταν τον καιρό της ανοιξιάτικης ισημερίας. Η ιδέα μιας θυσίας εξαγνισμού μπροστά στο θεό, αναγκαία για τη σωτηρία των ανθρώπων, διαδόθηκε σε πολλές χώρες πολύ πριν απ’ τον χριστιανισμό.

 [Γραφικό 56]

Εμμανουήλ Γιαροσλάβσκι

Πώς γεννιούνται, ζουν και πεθαίνουν οι θεοί και οι θεές

http://www.kiatipis.org/Writers/E/E.Yaroslavski/E.Yaro.Gods.htm

Read More

Φανερός Δείπνος 2014 απο την Ένωση Άθεων

Η Ένωση Αθέων σας προσκαλεί στον "Φανερό Δείπνο", την Παρασκευή 18-04-2014 (γνωστή και ως "Μεγάλη") στις 8 μ.μ.

Αποχή από το πένθος και τη νηστεία για όποιον καθορίζει τη διατροφή του με τη λογική και όχι με βάση εντολές εκπροσώπων υποτιθέμενων μεταφυσικών όντων.

Χορτοφάγοι/ες και κρεοφάγοι/ες είναι όλοι/ες ευπρόσδεκτοι/ες, αρκεί να υπάρχει κέφι και το μενού προσαρμόζεται!

Στην Αθήνα η εκδήλωση θα γίνει στο ψητοπωλείο "Η Γυριστρούλα", Πλατεία Ασωμάτων και Αδριανού, Θησείο απέναντι από τον ΗΣΑΠ, τηλ. 210 3211966.

Στην Θεσσαλονίκη θα γίνει στο "Ελιά Λεμόνι", Μάρκου Μπότσαρη 19Α, τηλ. 2310888558, 2310865691.

Το κόστος θα εξαρτηθεί από την κατανάλωση του καθενός/μίας. Μπορείτε να παραγγείλετε ανάλογα με τις προτιμήσεις και τις δυνατότητές σας.

Παρακαλούμε δηλώστε συμμετοχή με email το αργότερο έως την Πέμπτη 17-04-2014, στο contact@atheia.gr αποσαφηνίζοντας αν πρόκειται για την Αθήνα ή την Θεσσαλονίκη και δηλώνοντας πόσα ακριβώς άτομα θα έρθουν μαζί με εσάς, ώστε να διευκολύνουμε τα καταστήματα στην προετοιμασία. Η εγγραφή στο event του facebook δεν θεωρείται δήλωση συμμετοχής.

facebook event

Read More

Διάσημοι Άθεοι στην αρχαία Αθήνα

Στις Ευμενίδες του Αισχύλου (στ. 151), ο Χορός αποκαλεί τον Ορέστη «άθεον άνδρα», επειδή σκότωσε τη μητέρα του, μολονότι είναι φανερό πως εκείνος δεν αμφιβάλλει για την ύπαρξη των θεών, συνομιλεί μάλιστα με τον Απόλλωνα. Και δεν είναι η μόνη περίπτωση, όπου άθεος χαρακτηρίζεται από τους αρχαίους κι εκείνος που παραβαίνει τους νόμους των θεών ή ασεβεί με κάποιον άλλον τρόπο.

Πρόσωπα που αρνούνται ευθαρσώς την ύπαρξη οποιονδήποτε θεοτήτων, εμφανίζονται στο δεύτερο μισό του 5ου αιώνα. Αποκαλούνται άθεοι, επίθετο που εξακολουθεί να συγχέεται με τον ασεβή, μία κατηγορία που οδήγησε στη φυλακή, στην εξορία, ακόμα και στον θάνατο αρκετούς Αθηναίους δίκαια ή άδικα.

Οι γνωστοί σε εμάς άθεοι της εποχής, που πίστευαν πως οι θεοί είναι επινόηση των ανθρώπων, είναι ο Πρόδικος από την Κέα, ο Κριτίας ο Αθηναίος, ο Διαγόρας ο Μήλιος και ο Κινησίας. Αυτοί, κάτω από την επίδραση της σοφιστικής κίνησης, που έθεσε υπό αμφισβήτηση, όχι μόνο τις καθιερωμένες θρησκευτικές αντιλήψεις, αλλά και την εγκυρότητα του ίδιου του Νόμου και την ύπαρξη των θεών, για πρώτη φορά, είτε υπονοούν είτε απερίφραστα διακηρύττουν ότι θεοί δεν υπάρχουν. Κάποιοι από αυτούς, μάλιστα, συμπεριφέρονται με αναίδεια και προβαίνουν σε απρέπειες που προκαλούν την αντιπάθεια των συμπολιτών τους.

Ο Πρόδικος ο Κεῖος ήταν φυσικός φιλόσοφος και Σοφιστής, στενός φίλος του Σωκράτη. Το όνομά του συνδέεται με τον μύθο του Ηρακλή που καλείται να επιλέξει ανάμεσα στην Αρετή και στην Κακία, αφήγηση που υπήρχε στο έργο του «Ὥραι» και την οποία επανέλαβε πολλές φορές στις διαλέξεις του. Στην εποχή του ήταν διάσημος για δύο πράγματα: την εμμονή του στην ακριβή χρήση των λέξεων και τις αθεϊστικές του αντιλήψεις.

Ο Πρόδικος, εξετάζοντας το θέμα ανθρωπολογικά, ισχυρίστηκε πως ο άνθρωπος επινόησε τις θεότητες, από ευγνωμοσύνη για τα αγαθά που του παρείχε η φύση. Δεν είναι τυχαίο, έλεγε, πως οι αρχαιότεροι θεοί σχετίζονται άμεσα με τη διατροφή, όπως είναι η Δήμητρα ή την απόκτηση ευημερίας, όπως ο Διόνυσος. Και κάθε φορά που αντιλαμβάνονταν την αξία κάποιου πράγματος και τη συνεισφορά του στην επιβίωση και στην πρόοδο, το θεοποιούσαν και γιόρταζαν λατρεύοντάς το. Έτσι έγινε με τον ήλιο, τη σελήνη, τα ποτάμια, τη φωτιά.

Αυτή η ορθολογική ερμηνεία της θρησκευτικότητας του ανθρώπου, ρίχνει φως στο φαινόμενο να ταυτίζεται η ονομασία ενός ωφέλιμου πράγματος με το όνομα του αντίστοιχου θεού, ο οποίος θεωρείται και ο εφευρέτης του πράγματος αυτού (για παράδειγμα, η φωτιά ονομάζεται και Ήφαιστος, το τζάκι Εστία, η Γη ταυτίζεται με τη θεά Γαία). Παράλληλα αντικρούει την ερμηνεία του Δημόκριτου, που ισχυριζόταν πως κίνητρο για την επινόηση των θεών ήταν ο φόβος για τα φαινόμενα της φύσης που απειλούσαν την ανθρώπινη ζωή.

Επόμενος άθεος, ο Κριτίας, ο αριστοκράτης μαθητής του Σωκράτη και συγγενής του Πλάτωνα, που έβλεπε την πίστη στους θεούς ως ένα πολύ αποτελεσματικό, πολιτικό εργαλείο που επινόησαν οι ηγεμόνες για να πειθαναγκάσουν τους υπηκόους τους να είναι πειθαρχημένοι. Η ανάγκη αυτή προέκυψε, υποστηρίζει ο Κριτίας, επειδή η νομοθεσία, μπορεί να απέτρεπε τους κακούς από τη διάπραξη εγκλημάτων φανερά, αλλά εξακολουθούσαν τον άνομο βίο τους όταν κανείς δεν τους έβλεπε. Επινοήθηκαν λοιπόν οι θεοί που τα βλέπουν όλα και πάντα, ώστε να περιοριστεί η παρανομία στα κρυφά. 

Το 415 π.Χ κατηγορήθηκε μαζί με τον Αλκιβιάδη για τη βεβήλωση των Ερμών και καταδικάστηκε σε φυλάκιση, ενώ οκτώ χρόνια αργότερα εξορίστηκε. Επέστρεψε το 405 και λίγο μετά εξελέγη μέλος των τριάκοντα τυράννων στην Αθήνα. Με την εξουσία αυτή εξόντωσε τους πολιτικούς του αντιπάλους χωρίς έλεος, άρπαξε περιουσίες συμπολιτών του, ενώ απαγόρευσε στον δάσκαλό του, τον Σωκράτη να διδάσκει. Σκοτώθηκε έναν χρόνο αργότερα, κατά τη διάρκεια της επανάστασης των δημοκρατικών του Θρασύβουλου.

Ο Διαγόρας ο Μήλιος ήταν ποιητής και έγραφε κυρίως διθυράμβους. Αιχμαλωτίστηκε από τους Αθηναίους, όταν κατέλαβαν την Μήλο και ο Δημόκριτος πλήρωσε ένα μεγάλο ποσό για τον ελευθερώσει. 

Σχεδόν παντού όπου γίνεται αναφορά σε αυτόν, τον συνοδεύει το επίθετο «άθεος». Μιλούσε περιπαιχτικά και χωρίς κανέναν σεβασμό για τα μυστήρια, αποκαλύπτοντας μάλιστα τα άρρητα των τελετών. Δικάστηκε ερήμην για ασέβεια, την εποχή που οι Αθηναίοι ετοιμάζονταν για τη Σικελική εκστρατεία. Κατά πάσα πιθανότητα είχε αναμειχθεί σε πολιτικές ταραχές, ενέργεια που μαζί με την καταγωγή του από εχθρική για την Αθήνα πόλη, συνέβαλαν στην καταδίκη του. Εκείνος πάντως φρόντισε να εγκαταλείψει εγκαίρως την πόλη και να καταφύγει στην Κόρινθο, όπου και έζησε ως το τέλος της ζωής του. 

Στο «Περί της φύσης των θεών» του Κικέρωνα, διασώζεται μία αφήγηση που μας δίνει μία ιδέα για την επιχειρηματολογία του Διαγόρα: Ένας φίλος του προσπαθεί να τον πείσει για την ύπαρξη των θεών, λέγοντάς του ότι υπάρχουν πολλές εικόνες ανθρώπων που σώθηκαν από φουρτούνες, επειδή επικαλέστηκαν τους θεούς. Ο Διαγόρας του απαντά «πουθενά, όμως, δεν υπάρχουν οι εικόνες εκείνων που δεν σώθηκαν».

Ένας λιγότερο γνωστός σε εμάς, αλλά διαβόητος εκείνη την εποχή, ήταν ο Κινησίας (450-390 π.Χ περ.), ένας Αθηναίος ποιητής και μουσικός (πολύ κακός, μάλιστα). Οι πολύ εξεζητημένες χορογραφίες του, οι συγκεχυμένες μελωδίες του, που ο κόσμος δυσκολευόταν να τραγουδήσει, η άσχημη εμφάνισή του και η πρωτότυπη ιδέα του να καταργήσει τα χορικά στις κωμωδίες (με νόμο που πρότεινε και ψηφίστηκε το 400 π.Χ) τον έκαναν αγαπημένο στόχο των κωμικών. Το τελευταίο μάλιστα, του χάρισε το διόλου κολακευτικό επίθετο «χοροκτόνος». Η ίδια η Μουσική, σε μία κωμωδία του Φερεκράτη, τον αποκαλεί «κατάρατο Αττικό» και διαμαρτύρεται γι’ αυτόν στη Δικαιοσύνη.

Αυτός, λοιπόν, ο Κινησίας ήταν μέλος ενός συλλόγου ασεβών, των «κακοδαιμονιστών», οι οποίοι έκαναν οτιδήποτε μπορούσε να προκαλέσει το θρησκευτικό συναίσθημα των Αθηναίων. Η αγαπημένη τους απασχόληση ήταν να οργανώνουν δείπνα τις αποφράδες ημέρες*, κατά τη διάρκεια των οποίων χλεύαζαν τους θεούς και τους νόμους. Ο Λυσίας αναφέρει πως ο Κινησίας ήταν ο δράστης μίας πράξης βεβήλωσης του αγάλματος της Εκάτης (παρόμοια πράξη με εκείνη της κοπής των Ερμών). Δεν γνωρίζουμε τίποτ’ άλλο γι’ αυτόν, εκτός του ότι πέθανε πάμπτωχος.

Όπως μας ενημερώνει ο Θουκυδίδης, οι Αθηναίοι, μετά την φρικτή εμπειρία του Πελοποννησιακού Πολέμου «αποφάσιζαν να χαρούν τη ζωή τους όσο ταχύτερα μπορούσαν, επιδιδόμενοι στις απολαύσεις, διότι θεωρούσαν και τη ζωή και τον πλούτο εξ ίσου εφήμερα. [….], έκριναν ότι δεν υπήρχε καμία διαφορά μεταξύ ευσεβείας και ασεβείας […] επειδή κανείς δεν πίστευε πως θα επιζήσει, για να δώσει λόγο για τα εγκλήματά του και τιμωρηθεί γι’ αυτά.» Η γοργή εξάπλωση της ανηθικότητας και της απολίτιστης συμπεριφοράς. οδήγησε τους Αθηναίους να ψηφίσουν την πρόταση του Διοπείθη περί ασεβείας, το 431 π.Χ. 

Δεν θα πρέπει, ακόμα, να μας διαφεύγει το γεγονός πως πρόκειται για μία εποχή έντονων πολιτικών ταραχών και συχνά πίσω από την κατηγορία περί ασεβείας, κρύβονταν πολιτικές σκοπιμότητες. Τέτοια ήταν η περίπτωση του Σωκράτη, που ενώ ήταν βαθύτατα θρησκευόμενος, εκτελέστηκε το 399 ως ασεβής. 

Κάπως έτσι, μία κοινωνία που ήταν πάντα ανοιχτή στις διαφορετικές απόψεις, που, τις καλές εποχές, διασκέδαζε συζητώντας με τους ξένους επισκέπτες της για άλλους θεούς και άλλα έθιμα, όπως κάθε κοινωνία που αντιμετωπίζει την διάλυση, στρέφεται σε οτιδήποτε μπορεί να προσφέρει ένα στέρεο θεμέλιο για την θεραπεία της. Και αυτή δεν ήταν μία καλή εποχή για αμφισβητήσεις, πόσω μάλλον για προκλήσεις. 

*Αποφράδες ημέρες ήταν οι γρουσούζικες μέρες, συνήθως ημερομηνίες κατά τις οποίες είχαν συμβεί τραγικά γεγονότα. Τις ημέρες αυτές δεν λειτουργούσαν οι δημόσιες υπηρεσίες, δεν διοργανώνονταν εκδηλώσεις πολιτικές ή θρησκευτικές και δεν σταματούσαν οι εμπορικές συναλλαγές. Αποφράς, από την πρόθεση από και το ρήμα φράζω = λέγω, διότι ούτε καν αναφέρονταν σε αυτές. 

ΠΗΓΕΣ

E.R. Dodds, The Greeks and the Irrational, Berkeley: U. California Press, 1951 

W. K. C. Guthrie, The Sophists, Cambridge University, 1971

Θουκυδίδη, Ιστορίη, βιβλίο Β΄

Πηγή

Read More