Η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης (1342-1350), του Κώστα Λάμπου

«Δεν έχει σημασία που ο πατριωτισμός είναι τόσο συχνά καταφύγιο για αχρείους. Η διαφωνία, η εξέγερση και ένας γενικός χαλασμός του κόσμου παραμένουν τα πραγματικά καθήκοντα των πατριωτών». Μπάρμπαρα Έρενράιχ

Στο ύστερο Βυζάντιο παρατηρείται μια σταδιακή μετακίνηση της εξουσίας από τον αυτοκράτορα προς τους μεγαλοφεουδάρχες, οι οποίοι συνδύαζαν την υποστήριξή τους προς τον αυτοκράτορα με αντάλλαγμα την παραχώρηση μεγάλων εκτάσεων κρατικής γης, πράγμα που άλλαξε ριζικά τις σχέσεις ιδιοκτησίας και εκμετάλλευσης της γης, οπότε και "ο οικονομικός δεσμός κράτους και χωρικών αντικαθίσταται από το δεσμό γαιοκτήμονα και χωρικών", με συνέπεια οι γαιοκτήμονες "να στερούν από τους φτωχούς ακόμα και τον Ήλιο"[3].

Το Βυζάντιο, δομημένο όπως είναι πάνω στον σκοταδισμό της λεγόμενης ορθοδοξίας, της πιο σκληρής δουλοπαροικίας ασιατικού τύπου[4] και της απόλυτης πνευματικής στειρότητας, σπαράσσεται από «βυζαντινά πραξικοπήματα», θρησκευτικές συγκρούσεις μεταξύ «ορθόδοξων» και αιρετικών, μεταξύ «ησυχαστών» και «ζηλωτών», μεταξύ αυτοκρατορικών και αντιαυτοκρατορικών. Σε τελική ανάλυση, σπαράσσεται από ασταμάτητες συγκρούσεις μεταξύ των ευγενών μεγαλογαιοκτημόνων και του εκκλησιαστικού ιερατείου που ασκούν την εξουσία από τη μια μεριά και των εξαθλιωμένων δουλοπάροικων της υπαίθρου και των ναυτικών, των εμπόρων και των τεχνιτών που αποδεκατίζονται από την πείνα, στην οποία τους καταδικάζει η τάξη των αριστοκρατών μεγαλογαιοκτημόνων από την άλλη.

Και, βέβαια, στο πλαίσιο αυτών των κοινωνικών συγκρούσεων λαβαίνουν χώρα και συγκρούσεις μεταξύ των αντίπαλων ομάδων για τη νομή της εξουσίας, αλλά αυτό, ως δευτερεύουσα αντίθεση, δεν αναιρεί την πρωταρχική κοινωνική αντίθεση μεταξύ εξουσιαστών και εξουσιαζόμενων. Τα φορολογικά πλιάτσικα που τους επιβάλλει η κεντρική και η τοπική εξουσία, καθώς επίσης και οι ατέλειωτες πολεμικές και εμφυλιοπολεμικές περιπέτειες, οδηγούν, εδώ κι εκεί, τα φτωχά κοινωνικά στρώματα σε σπασμωδικές περιοδικές αγροτικές εξεγέρσεις, οι οποίες κατά κανόνα πνίγονται στο αίμα των εξεγερμένων. Από τον 13ο και τον 14ο αιώνα, όμως, οι συγκρούσεις αποκτούν έντονο κοινωνικό περιεχόμενο και η ιδέα "ότι η γη αποτελεί κοινό κτήμα και πρέπει να αφαιρεθεί από τους γαιοκτήμονες και την εκκλησία και να μοιραστεί στους αγρότες"[5] γίνεται αίτημα όλων των αγροτικών εξεγέρσεων.

Στις αρχές της δεκαετίας 1340 ο Ιωάννης Καντακουζηνός, που εποφθαλμιά τον αυτοκρατορικό θρόνο, συγκρούεται με την αυτοκρατορική φάρα των Παλαιολόγων. Η μερίδα του ιερατείου που έμεινε στην ιστορία γνωστή ως «Ησυχαστές»[6] συγκρούεται με τους «Ζηλωτές»[7], ένα λαϊκοθρησκευτικό κίνημα που γεννήθηκε και αναπτύχθηκε στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη μεγάλη πόλη του Βυζαντίου και τη μεγαλύτερη οικονομική δύναμη των Βαλκανίων. Το Κίνημα των Ζηλωτών αντιμετώπιζε με καχυποψία τη συνεργασία του μεγάλου εξουσιαστικού ιερατείου με την αριστοκρατική φεουδαρχία και ζητούσε τον χωρισμό της εκκλησίας από το κράτος. Η μεγάλη φτώχεια τόσο στις μεγάλες πόλεις όσο και στην ενδοχώρα του Βυζαντίου, σε συνδυασμό με τις ατέλειωτες βυζαντινές ίντριγκες και τις εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις μεταξύ φατριών του ιερατείου αλλά και μεταξύ των διεκδικητών του αυτοκρατορικού θρόνου, συνέβαλαν στη μετεξέλιξη των Ζηλωτών σε πλατύ κοινωνικό κίνημα. Αυτό το κίνημα "είχε μεγάλη απήχηση στο Δήμο"[8], όπως αποκαλούν όλες οι πηγές της εποχής τα φτωχά λαϊκά στρώματα, και έβαλε στόχο του την αλλαγή του κοινωνικού συστήματος του Βυζαντίου[9].

Στη μετεξέλιξη αυτή έπαιξε σημαντικό ρόλο η διδασκαλία και η πολιτική δραστηριότητα του ‘Βαρλαάμ από την Καλαβρία’[10], που εκείνη την περίοδο δίδασκε στη Θεσσαλονίκη και ασκούσε μεγάλη επιρροή στα φτωχά λαϊκά στρώματα αλλά και στη διανόηση της Θεσσαλονίκης, η οποία, Θεσσαλονίκη, την ίδια περίοδο, αριθμούσε πάνω από διακόσιες χιλιάδες πληθυσμό. Ιδιαίτερο ρόλο φαίνεται να έπαιξε η διαμάχη του Βαρλαάμ με τους Ησυχαστές και τον αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο Παλαμά, υποτίθεται γύρω από ‘θεολογικά θέματα’, τα οποία στην ουσία ήταν αντικατοπτρισμός των οικονομικών και κοινωνικών θεμάτων και αντιθέσεων.

Το 1341 στην Αδριανούπολη και σε άλλες πόλεις της Μακεδονίας και Θράκης σημειώθηκαν πολλές αγροτικές εξεγέρσεις και ταραχές εναντίον της τοπικής αριστοκρατίας, αλλά και της κεντρικής εξουσίας της βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Τον Οκτώβρη του 1341 ο Καντακουζηνός ανακηρύχθηκε από τον στρατό βασιλέας στο Διδυμότειχο και σε αντιπερισπασμό, τον Νοέμβριο, ο Ιωάννης Παλαιολόγος στέφθηκε αυτοκράτορας στην Πόλη από τον Πατριάρχη Ιωάννη Καλέκα. Στη συνέχεια ο Καντακουζηνός αμφισβητεί τον αυτοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο και έτσι ξέσπασε ο γνωστός στην ιστορία ως ‘2ος εμφύλιος πόλεμος της βυζαντινής αυτοκρατορίας’. Την άνοιξη του 1342 ο Ιωάννης Καντακουζηνός, ο κατ’ εξοχήν εκφραστής των συμφερόντων της αριστοκρατίας και των μεγαλογαιοκτημόνων, καταλαμβάνει με τη βοήθεια Σλάβων τη Θεσσαλονίκη με αποτέλεσμα την εξέγερση των Ζηλωτών, οι οποίοι θέλησαν να εκμεταλλευτούν την εμφύλια σύγκρουση των εξουσιαστικών φατριών του Βυζαντίου με στόχο την αυτονομία τους και την ανατροπή της φεουδαρχίας.

Οι Ζηλωτές καταλαμβάνουν την εξουσία και ανακηρύσσουν την «Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Θεσσαλονίκης», απαιτώντας την αυτονομία της και το δικαίωμα άσκησης ανεξάρτητης εξωτερικής πολιτικής. Ο αυτοκράτορας με τη σειρά του προσπαθεί να εκμεταλλευτεί την αντίθεση των Ζηλωτών με τον Καντακουζηνό για να αποδυναμώσει τον Καντακουζηνό, αλλά και για να εξασθενήσουν και οι δυο αντίπαλοί του, τηρεί ουδετερότητα απέναντι στην εξέγερση των Ζηλωτών.

Το κίνημα των Ζηλωτών διέφερε από τα άλλα κινήματα τα αγροτικά ή τα θρησκευτικά, από το γεγονός πως αυτό είχε κοσμοθεωρητικές απόψεις και πολιτικές θέσεις που δεν περιορίζονταν στην προσωρινή ανακούφιση των κολλήγων, αλλά ξεπερνούσαν τους θεσμούς και τις δομές του βυζαντινού φεουδαρχικού συστήματος. Ο θεολόγος καθηγητής του πανεπιστημίου Αθήνας, Γεώργιος Μεταλληνός, γράφει[11] ότι το κίνημα των Ζηλωτών «ήταν καθαρά πολιτικοποιημένη παράταξη, με σαφή κοινωνικά κίνητρα και αιτήματα κατά των πλουσίων γαιοκτημόνων και υπέρ των πενομένων και καταπιεζομένων… Είναι, πράγματι, σαφές, παρά τη σύγχυση των πηγών, ότι οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης…συνδέονταν με τους ναυτικούς («παραθαλασσίους»), μια γνωστή συντεχνία… Η συνεργασία Ζηλωτών-ναυτών οφειλόταν προφανώς σε σύμπτωση συμφερόντων. Σε άλλες πόλεις στη συνεργασία αυτή συμμετείχαν και έμποροι… Οι Ζηλωτές ταυτίσθηκαν με το λαό και εξέφραζαν τα αιτήματα των κατωτέρων κοινωνικών στρωμάτων, εν μέρει δε συνέπιπταν και με το στρατό.»[12].

Και συμπληρώνει πως «ο Λαός βρήκε την ευκαιρία να διαδηλώσει τα αντιαριστοκρατικά ή και αντιπλουτοκρατικά φρονήματά του λόγω της καταπιέσεως που υφίστατο και της οικονομικής του εξαθλιώσεως. Με τη στάση των Ζηλωτών συνδέθηκαν οραματισμοί για ριζική κοινωνική αλλαγή, οικονομική αναβάθμιση και κοινωνική αναδιάρθρωση. Πρόκειται, όπως βεβαιώνουν τα πράγματα, για έκρηξη πρωτοχριστιανικής κοινοκτημοσύνης ή έστω κοινοχρησίας, εναντίον της αυξάνουσας κοινωνικής ανισότητας και αδικίας, λόγω της συγκεντρώσεως γης και πλούτου στα χέρια των ολίγων»[13], για να καταλήξει: «Η στάση από τη Θεσσαλονίκη επεκτάθηκε και σε άλλες πόλεις της αυτοκρατορίας ως την Τραπεζούντα. Αυτό σημαίνει, ότι το κοινωνικό κλίμα της Θεσσαλονίκης ήταν καθολικότερο φαινόμενο. Και αυτό επιβεβαιώνεται από πολλές μαρτυρίες. Η αντίδραση επικεντρωνόταν στο πρόσωπο του Ι. Καντακουζηνού και την αριστοκρατία»[14].

Το ίδιο βεβαιώνει και ο καθηγητής της ιστορίας Κωνσταντίνος Χατζόπουλος: «Η εξέγερση απλώθηκε σε πολλές πόλεις της Μακεδονίας και της Θράκης (Αδριανούπολη, Φέρρες, Ηράκλεια κ.ά.) και είχε πολύ έντονο κοινωνικό χαρακτήρα. Ιδιαίτερα στη Θεσσαλονίκη, τη δεύτερη μεγάλη πόλη της αυτοκρατορίας και το σημαντικότερο οικονομικό κέντρο της Βαλκανικής, ο λαός με επικεφαλής τους Ζηλωτές κατάφερε να ανατρέψει τους ευγενείς και να πάρει την εξουσία στα χέρια του. Έτσι, για μια σχεδόν ολόκληρη δεκαετία (1341-1349) οι Ζηλωτές έθεσαν την πόλη κάτω από τον απόλυτο έλεγχό τους και επιχείρησαν να εισαγάγουν πρωτοποριακές για την εποχή τους πολιτικές και κοινωνικές μεταρρυθμίσεις»[15].

Πριν δούμε όμως τι έκαναν στην πολιτική πράξη, ας δούμε σε συντομία μερικές από τις βασικές πολιτικές απόψεις τους, όπως αυτές διατυπώνονται σε πολλές πηγές, για να κατανοήσουμε τον χαρακτήρα και τη σημασία αυτού του κινήματος των Ζηλωτών[16]:

Είχε μια αντιαριστοκρατική και αντιπλουτοκρατική πολιτική αντίληψη.

• Διεκδικούσε μεταρρυθμίσεις στη βυζαντινή αυτοκρατορία, στα πλαίσια των οποίων επεδίωκαν την πολιτική αυτονομία και την ανεξαρτησία τους απέναντι στην κεντρική εξουσία.
• Υποστήριζε την ανάγκη για την προώθηση της παιδείας, τη διδασκαλία του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη και όλης της αρχαιοελληνικής Γραμματείας και του νέου ευρωπαϊκού πνεύματος.
• Ήρθε σε ανοιχτή αντιπαράθεση με τον δογματισμό των Ησυχαστών του Γρηγορίου Παλαμά, που εξυμνούσαν τον μοναχισμό, το αυστηρό πνεύμα και την υποταγή στην εξουσία των γαιοκτημόνων και του αυτοκράτορα.
• Υπερασπίζονταν τους φτωχούς και τους κατατρεγμένους πρόσφυγες που έφταναν από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας μαζικά στη Θεσσαλονίκη για να γλυτώσουν από τις εμφυλιοπολεμικές συγκρούσεις και την πείνα.
• Επεξεργάστηκε πολιτικό πρόγραμμα με συγκεκριμένες πολιτικές θεσμικών, οικονομικών και πολιτικών μεταρρυθμίσεων και
• Οργάνωσε πολιτικό Λαϊκό Κόμμα.

Όμως στη δημόσια ζωή και στη διαχείριση της κοινωνίας εκείνο που καταξιώνει τις κοσμοθεωρίες, τις ιδεολογίες, τις πολιτικές διακηρύξεις και τα κομματικά προγράμματα είναι η συμφωνία των διακηρύξεων με τα έργα. Ας δούμε τώρα τι έκανε το Κίνημα των Ζηλωτών στην «Ανεξάρτητη Δημοκρατία της Θεσσαλονίκης» και κατ’ άλλους στη «Λαϊκή Δημοκρατία της Θεσσαλονίκης» ή στην «Κομμούνα της Θεσσαλονίκης»[17], σύμφωνα με τις πληροφορίες από διάφορες πηγές που αναφέρονται σε αυτό το κεφάλαιο της ιστορίας[18]:

Οι Ζηλωτές συγκέντρωσαν όλες τις εξουσίες στα χέρια τους, προχώρησαν στη συγκρότηση Επαναστατικής Επιτροπής και σε άμεση αναδιοργάνωση της Δημόσιας Διοίκησης, της Δικαιοσύνης, του στρατού και της εκκλησίας και ταυτόχρονα:

Κατάργησαν την παλιά νομοθεσία και το παλιό νομικό σύστημα και δημιούργησαν νέους διοικητικούς θεσμούς.

Πήραν μέτρα για την πνευματική ελευθερία, την ελευθερία του Λόγου και την ανεξιθρησκία.

Κατάργησαν όλα τα προνόμια, το δικαίωμα της ατομικής ιδιοκτησίας και δήμευσαν τις περιουσίες και τον πλούτο των ευγενών.

Καθιέρωσαν την άμεση εκλογή από τον Λαό όλων των αξιωματούχων στα κυβερνητικά αξιώματα, στη Δικαιοσύνη, ακόμα και στα θρησκευτικά αξιώματα.

Δημοτικοποίησαν τον πλούτο της εκκλησίας και των μοναστηριών και διαχώρισαν την εκκλησία από το κράτος.

Καθιέρωσαν καθεστώς ισονομίας και ισοπολιτείας, ώστε όλοι οι πολίτες να είναι ίσοι απέναντι στον νόμο.

Απελευθέρωσαν τους δουλοπάροικους και έδωσαν ίσα δικαιώματα στους ξένους.

Δημιούργησαν ένα πρωτοφανές για τα δεδομένα της εποχής καθεστώς που προέβλεπε την άμεση, διαρκή και ενεργητική λαϊκή συμμετοχή στη διακυβέρνηση της πόλης κατά τα πρότυπα της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Ανακήρυξαν επίτιμο Πρόεδρο της «Ανεξάρτητης Δημοκρατίας της Θεσσαλονίκης» τον αρχιεπίσκοπο Μακάριο ο οποίος είχε ταχθεί με το μέρος των επαναστατών.

Η Κομμούνα των Ζηλωτών αντιμετώπισε νικηφόρα πολλές επιδρομές του αυτοκρατορικού στρατού που επέδραμε κάθε τόσο, πότε με τη βοήθεια των Σλάβων και πότε με τη βοήθεια των Τούρκων, κατά της Θεσσαλονίκης και άντεξε εννιά ολόκληρα χρόνια, από το 1342 μέχρι το 1350. Επειδή όμως η ανεξάρτητη παρουσία της άλλαζε σταδιακά τις συνειδήσεις των κολλήγων και των άλλων λαϊκών στρωμάτων της αυτοκρατορίας, οι δύο «συμβασιλείς» πια, Καντακουζηνός και Παλαιολόγος, τέθηκαν επικεφαλής μεγάλων δυνάμεων του αυτοκρατορικού στρατού συνεπικουρούμενου από σώμα είκοσι χιλιάδων ανδρών του τούρκικου στρατού και πολιόρκησαν τη Θεσσαλονίκη. Η άμυνα της Θεσσαλονίκης εξαντλήθηκε μετά από σκληρές μάχες, οπότε οι αυτοκρατορικές δυνάμεις κατάσφαξαν τον πληθυσμό και κατάστρεψαν την πόλη και την ευρύτερη περιοχή της Θεσσαλονίκης.

Είναι γνωστό πως τελικά την ιστορία δεν την γράφουν οι ιστοριογράφοι, αλλά οι νικητές που γράφουν ή σβήνουν τις πηγές και τα γεγονότα, όπως έκαναν ο Καντακουζηνός και ο μεγαλογαιοκτήμονας Γρηγοράς. Πολλοί προσπαθούν να υποβαθμίσουν ακόμα και να συκοφαντήσουν[19] το μεγάλο αυτό ιστορικό γεγονός και το πολύ σημαντικό, για τότε και για τώρα, κοινωνικό επίτευγμα. Προφανώς γιατί είχε ένα παλλαϊκό χαρακτήρα στον οποίο συμμετείχαν όλα τα λαϊκά στρώματα, ναυτεργάτες, αγρότες βιοτέχνες, έμποροι, διανοούμενοι, ακόμα και τμήματα του κλήρου και του αυτοκρατορικού στρατού, πράγμα που προσδίδει τεράστιο κοινωνικό βάθος στην Κομμούνα των Ζηλωτών, τροφοδότη των απελευθερωτικών οραμάτων της εργαζόμενης ανθρωπότητας για εφτακόσια χρόνια. Από αυτή την οπτική γωνία μπορούμε να πούμε πως η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης δεν ηττήθηκε ποτέ.

Ηττήθηκε όμως για μια ακόμα φορά ο αγωνιζόμενος να αναγεννηθεί ελληνισμός, γιατί οι βυζαντινοί αυτοκράτορες και η τάξη των ‘ευγενών’ μεγαλογαιοκτημόνων έμαθαν στους Σλάβους και στους Τούρκους τον δρόμο προς την Ελλάδα και τον τρόπο να καταπνίγουν τα εθνικά και κοινωνικά απελευθερωτικά λαϊκά κινήματα και τις προοδευτικές ιδέες. Η μετέπειτα πορεία των πραγμάτων, ως διαμάχη μεταξύ «ενωτικών και ανθενωτικών», μεταξύ της 'Τιάρας και του Σαρικίου', όχι μόνο δεν γλύτωσε τους αυτοκράτορες και τους ευγενείς από το σπαθί του Μωάμεθ του Πορθητή, αλλά γύρισε και το τιμόνι της ιστορίας σε πορεία κατά του ελληνισμού, αλλά και κατά της αστικής μετεξέλιξης της περιοχής των Βαλκανίων και κατ’ επέκταση σε βάρος της Ευρώπης, της ανθρωπότητας και του πολιτισμού της. Οι ανάγκες και οι δυνατότητες της ανθρωπότητας, και κύρια της Ευρώπης, για μια ακόμα φορά αλλάζουν την πορεία της ιστορίας, στρέφοντας τη ρότα προς την Ινδία από τη Δύση για να καταλήξουν στην ανακάλυψη του πλούτου του Νέου Κόσμου, με αποτέλεσμα τη γενοκτονία των αυτόχθονων πληθυσμών και την καταστροφή των πολιτισμών της αμερικανικής ηπείρου.

---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

[1] Αφιέρωμα στα 670 χρόνια από την ανακήρυξη της Λαϊκής Κομμούνας της Θεσσαλονίκης.
[2] Απόσπασμα από το βιβλίο μου, Άμεση Δημοκρατία και Αταξική Κοινωνία. Η μεγάλη πορεία της ανθρωπότητας προς την κοινωνική ισότητα και τον Ουμανισμό, ΝΗΣΙΔΕΣ, Θεσσαλονίκη 2013.
[3] Τεμεκενίδης Γεώργιος Α., Η Επανάσταση των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη (1342-1349), Ζήτη, Θεσσαλονίκη 2001, σ. 7 και 14.
[4] Η φεουδαρχία ασιατικού ή ανατολικού τύπου στηριζόταν στη συνεχή κατάκτηση εδαφών και στη συσσώρευση πλούτου μέσω της λεηλασίας και του κεφαλικού φόρου των υπηκόων, σε αντίθεση με τη φεουδαρχία δυτικού τύπου που στηριζόταν στην αγροτική παραγωγή.
[5] Τεμεκενίδης Γεώργιος Α., Η Επανάσταση των Ζηλωτών..., ό. π., σ. 14.
[6] «Οι Ησυχαστές απέρριπταν τις θεωρίες των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων, κυρίως του Πλάτωνα και του Αριστοτέλη, σχετικά με τη δημιουργία του κόσμου και θεωρούσαν ως περιττή την μελέτη των έργων τους.», βλ. Χατζόπουλος Κωνσταντίνος, Επισκόπηση της Ιστορίας του Νέου ελληνισμού (1204-1821), εκδ. Εταιρείας Αξιοποίησης Περιουσίας Δ.Π.Θ.
[7] Τους είπαν Ζηλωτές, από την ονομασία των Ζηλωτών των πρωτοχριστιανικών χρόνων που οργάνωσαν επανάσταση εναντίον των Ρωμαίων. Οι Ζηλωτές της Θεσσαλονίκης του 14ου αιώνα, κατά τον Θωμά Μαγίστρου, όπως μας πληροφορεί ο Κορδάτος, ήταν γνωστοί και ως «Φίλοι του Λαού». Βλ. Κορδάτος Γιάννης, Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας, ό. π., τόμ. 8ος, σ. 245-277. Βλ. επίσης Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμ. 10ος, σ. 60-61 και Εγκυκλοπαίδεια Υδρία, εκδ. Αξιωτέλη, Αθήνα 1987, τόμ. 5ος.
[8] Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον να διαπιστώνει κανείς πως περισσότερα από 1800 χρόνια μετά την αθηναϊκή δημοκρατία, το κράτος του Δήμου, ένας άλλος Δήμος (με την ίδια ακριβώς έννοια και τον ίδιο ακριβώς όρο), αυτός της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, επαναλαμβάνει το ίδιο «πείραμα» κάτω από πολύ αντίξοες συνθήκες. Κι επειδή η γλώσσα είναι κώδικας πολιτισμού, τότε αυτή η συνέχεια έχει τη σημασία της, βλ. σχετικά, Κορδάτος Γιάννης, Η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης, Συλλογή, Αθήνα 2009, σ. 9 και 51 κ.ε.
[9] Βλ. Κορδάτος Γιάννης, Μεγάλη Ιστορία, ό. π. και Εγκυκλοπαίδεια Δομή, ό. π.
[10] Ο Βαρλαάμ (1290-1350) ήταν Έλληνας λόγιος από τη ‘Μεγάλη Ελλάδα’. Σπούδασε στη Ρώμη μαθηματικά, φιλοσοφία, αστρονομία και θεολογία. Διετέλεσε καθηγητής της ελληνικής φιλολογίας και φιλοσοφίας στην Κάτω Ιταλία και υπήρξε δάσκαλος του μεγάλου ιταλού ουμανιστή ποιητή Πετράρχη. Κλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη από τον αυτοκράτορα και έγινε καθηγητής στο εκεί πανεπιστήμιο, όπου ήρθε σε ρήξη με το ιερατείο των «Ησυχαστών» και τον αρχιεπίσκοπο Γρηγόριο Παλαμά. Αργότερα εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη όπου και ίδρυσε δική του σχολή με πολλούς μαθητές. Ήταν ενθουσιώδης υποστηρικτής της αναβίωσης και της διδασκαλίας της πλατωνικής και αριστοτελικής φιλοσοφίας. Θεωρείται πρόδρομος του Ουμανισμού και του Διαφωτισμού. Βλ. Εγκυκλοπαίδεια Δομή, τόμ. 4. Βλ. επίσης, Μεταλληνός Γεώργιος, Ησυχαστές και Ζηλωτές. Πνευματική ακμή και κοινωνική κρίση στον Βυζαντινό 14ο αιώνα. Ελληνισμός Μαχόμενος, εκδ. Τήνος, Αθήνα 1995.
[11] Σε αντίθεση με κάποιους που γράφουν για «τον οχλοκρατικό χαρακτήρα του κινήματος των Ζηλωτών», βλ. Κωτσιόπουλος Κωνσταντίνος, Το κίνημα των Ζηλωτών στη Θεσσαλονίκη 1342-1349. Ιστορική, θεολογική και κοινωνική διερεύνηση, Διδακτορική Διατριβή στη Θεολογική Σχολή του Α.Π.Θ., Θεσσαλονίκη 1995.
[12] Μεταλληνός Γεώργιος, Ησυχαστές και Ζηλωτές…, ό. π.
[13] Ό. π.
[14] Ό. π.
[15] Χατζόπουλος Κωνσταντίνος, Επισκόπηση της…, ό. π.
[16] «Ο Βαρλαάμ και οι οπαδοί του παρουσιάζονται συχνά ως ουμανιστές, πλατωνικοί και νομιναλιστές», Χατζόπουλος Κωνσταντίνος, Επισκόπηση της…, ό.  π.
[17] Κορδάτος Γιάννης, Η Κομμούνα της Θεσσαλονίκης 1342-1349, ό. π., σ. 69 κ.ε. Βλ. επίσης Κορδάτος Γιάννης, Μεγάλη Ιστορία…, ό. π., και Εγκυκλοπαίδεια Υδρία, τόμ. 5ος, σ. 1435-1436.
[18] Τεμεκενίδης Γεώργιος Α., Η Επανάσταση των Ζηλωτών..., ό. π., σ. 48-50.
[19] «Ξοδεύουμε τα μοναστηριακά χρήματα για να φτιάξουμε τα χαλασμένα σπίτια των αγροτών και των φτωχών, για να τους στεγάσουμε, για να τους δώσουμε τα μέσα να καλλιεργήσουν τα χωράφια και τα αμπέλια τους και γενικά με τον ίδιο τρόπο να συντηρούμε εκείνους που αγωνίζονται με τα όπλα για να μη γίνουμε όλοι σκλάβοι… Τούτη η Πολιτεία στηρίζεται στην ισότητα και τη δικαιοσύνη και στην ευσέβεια… και επιζητεί σύμφωνα με τους νόμους που θεσπίσαμε να κρατάει όσα απόκτησε, καλύτερα και από την Πολιτεία του Πλάτωνα», απαντούσαν οι Ζηλωτές στους συκοφάντες τους, σύμφωνα με κάποιο χειρόγραφο που σώθηκε. Βλ. Κορδάτος Γιάννης, Μεγάλη Ιστορία…, ό. π., σ. 265 και 266.

πηγή

Read More

15 Σεπτεμβρίου 1944: Οι ταγματασφαλίτες σηκώνουν λευκές σημαίες στην πηγάδα του Μελιγαλά

Η αλήθεια για το Μελιγαλά

Αντάρτισσες σε διαδήλωση. «Κάτω η τρομοκρατία του Σκόμπι» γράφει το πλακάτ

Επί δεκαετίες ακροδεξιές ομάδες, με την ανοχή επίσημων εκπροσώπων της αστικής τάξης, συναθροίζονται στο Μελιγαλά, για να «τιμήσουν» τους «ηρωικούς» όπως λένε νεκρούς, που σφαγιάστηκαν από τους «κομμουνιστοσυμμορίτες»! Φέτος, μάλιστα, επιχειρείται να διοργανωθούν διάφορες εκδηλώσεις με τη συμμετοχή και ξένων νεοφασιστικών οργανώσεων από διάφορες χώρες της ΕΕ, όπου διώκονται οι κομμουνιστές ενώ οι νεοφασίστες δρουν ελεύθερα.

Για τη μάχη του Μελιγαλά έχουν γραφτεί και γράφονται από τους αντιπάλους του ΕΑΜ - ΕΛΑΣ πάρα πολλά, παραποιώντας τα γεγονότα και την ιστορική αλήθεια. Πρόκειται για μια προσπάθεια συγκάλυψης της εγκληματικής και αντιλαϊκής πολιτικής της αστικής τάξης και σε εκείνα τα χρόνια. Κανενός Ελληνα εργαζόμενου δεν μπορεί να πονάει η καρδιά του για τους ταγματασφαλίτες. Πληρώθηκαν όπως τους άξιζε.

Τα «Τάγματα Ασφαλείας», που είχαν συγκροτηθεί προς το τέλος του 1943 από την κατοχική κυβέρνηση Ι. Ράλλη για την αντιμετώπιση του «κομμουνιστικού κινδύνου» και την «προστασίαν του κοινωνικού καθεστώτος», είχαν συγκεκριμένη αποστολή κατά τη στιγμή της αποχώρησης των Γερμανών, να αποτελέσουν την οπισθοφυλακή και πλαγιοφυλακή τους, ώστε να κρατήσουν τις θέσεις τους και να απασχολήσουν και φθείρουν τον ΕΛΑΣ. Ετσι, όχι μόνο θα στερούσαν τον ΕΛΑΣ από τα ηθικά και υλικά οφέλη που θα αποκόμιζε από το χτύπημα των Γερμανών, αλλά θα του προξενούσαν και απώλειες.

Κυρίως, όμως, τα «Τάγματα Ασφαλείας», όπως προαναφέρθηκε, συγκροτήθηκαν ως ένα ένοπλο χέρι της αστικής τάξης, ενταγμένο στους σχεδιασμούς της για τη μεταπολεμική εξέλιξη της πολιτικής κατάστασης. Γι' αυτό και στη συγκρότηση των «Ταγμάτων Ασφαλείας» συμμετείχαν οι Βενιζελικοί Θ. Πάγκαλος και Στυλ. Γονατάς, καθώς και άλλοι.

Στον απελευθερωτικό αγώνα

Εγραψε σχετικά με τα «Τάγματα Ασφαλείας» ο ιδρυτής τους Ι. Ράλλης: «Κατορθώσαμεν να έχωμεν εις τη διάθεσιν της Κυβερνήσεως Εθνικής Ενότητος, δύναμιν εγγυωμένην πλήρως την ασφάλεια και την τάξιν. Κατορθώσαμεν τέλος να εύρουν οι κ.κ. Παπανδρέου, Κανελλόπουλος, κλπ. ενταύθα αποβιβαζόμενοι, ΕΛΛΑΔΑ». «Ο κίνδυνος του κομμουνισμού είναι εγγύς. Η εξουθένωσις της Ελληνικής Φυλής και ημών αυτών έσεται βέβαια αν δεν ετοιμασθώμεν και αντιδράσωμεν». («Ο Ιωάννης Δ. Ράλλης ομιλεί εκ του τάφου», Αθήναι 1947, σελ. 70 και 92).

Εξάλλου πρέπει να υπογραμμιστεί ότι οι Γερμανοί είχαν εγκαταλείψει την Πελοπόννησο όταν διαδραματίστηκαν τα γεγονότα στο Μελιγαλά.

Η απόφαση της κυβέρνησης της λεγόμενης «Εθνικής Ενότητας», που ενώ κατάγγειλε τα «Τάγματα Ασφαλείας» στην πράξη τα προστάτευε, δεν ήταν παρά μια καταδολίευση του ΕΑΜ. Οι μυστικές οδηγίες των Αγγλων και των παλαιοκομματικών προς τα «Τάγματα Ασφαλείας» ήταν να μην παραδοθούν και να πολεμήσουν τον ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ δεν είχε άλλη διέξοδο από το βίαιο αφοπλισμό και τη διάλυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας», τα οποία, όμως, προσπαθούσαν να κρατηθούν ως τον ερχομό των Αγγλων, που όπως αποδείχτηκε αργότερα, θα τα μετατρέπανε σε «συμμαχικό» στρατό.

Επομένως η βίαιη διάλυση των «Ταγμάτων Ασφαλείας», ήταν βέβαιο ότι θα προσέκρουε στις επιδιώξεις των Αγγλων και της κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας». Ο Γ. Παπανδρέου άλλωστε είχε αρχίσει από παλιά (και οι Αγγλοι ιμπεριαλιστές το ίδιο), να κάνει λόγο ευθέως για τρομοκρατία του ΕΑΜ ή της «ΕΑΜικής μειοψηφίας κατά της πλειοψηφίας», και το επισημοποίησε στο Λίβανο.

Στις 8/9/1944, ο ΕΛΑΣ έδωσε τη μάχη για την απελευθέρωση της Καλαμάτας από τους ταγματασφαλίτες. Αιχμαλώτισε το μεγαλύτερο μέρος, ένα τμήμα όμως, με επικεφαλής τον κατοχικό Νομάρχη Μεσσηνίας Περωτή, διέφυγε προς Μελιγαλά. Στο δρόμο προς το χωριό Ασπρόχωμα, οι ταγματασφαλίτες έσφαξαν 30 πολίτες και 4 ΕΛΑΣίτες, οι οποίοι εκτελούσαν τηλεφωνική υπηρεσία σ' αυτό το χωριό.

Η μάχη του Μελιγαλά

Αντάρτες του ΕΛΑΣ

Οι εκκλήσεις του ΕΛΑΣ να σταματήσουν οι συγκρούσεις δε βρήκαν καμιά ανταπόκριση, εξαιτίας των ραδιουργιών των Αγγλων και της κυβέρνησης του Καΐρου, που πίστευαν ότι μ' αυτά θα μπορέσουν να καταβάλουν τις ισάριθμες σχεδόν δυνάμεις της ΙΙΙ Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και να κρατήσουν υπό τον έλεγχό τους την Πελοπόννησο ως την άφιξη των αγγλικών στρατευμάτων.

Για την τριήμερη σκληρή μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ στο Μελιγαλά, όπου είχαν συγκεντρωθεί γύρω στους 1.000 ταγματασφαλίτες, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το «Ματωμένο και ένδοξο χρονικό» του γιατρού Στάθη Κανναβού, Επάρχου διοικητικού αντιπροσώπου της ΠΕΕΑ, εκείνη την εποχή. Το χρονικό δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Εθνική Αντίσταση» (τεύχος 21, 1979).

«11 Σεπτέμβρη. Στην οχυρωμένη μ' όλα τα μέσα της πολεμικής τέχνης από τους Γερμανούς κωμόπολη του Μελιγαλά, έχουν συγκεντρωθεί να δώσουν την αποφασιστική δολοφονική τους μάχη, οι πιο αιμασταγείς ταγματαλήτες 2 επαρχιών. Οι βάσεις Βελίκας, Καλαμάτας, Μελιγαλά, Διαβολιτσιού, Δώριου, Κοπανακιού. Αποβραδίς, οι ηρωικοί ΕΛΑΣίτες του 8ου και 9ου Συντάγματος, έχουν δέσει γύρω από το άντρο αυτό της εθνοπροδοσίας ασφυκτικό κλοιό. Εφεδροελασίτες και από τις 3 επαρχίες πλαισιώνουν κι εδώ, στις πρώτες γραμμές, τον ΕΛΑΣ, ενεργούν αναγνωρίσεις, δίνουν πληροφορίες. Και τρεις μέρες και τρεις νύχτες, από το χάραμα της 12 Σεπτέμβρη, ο μικρός κάμπος και τριγύρω τα βουνά κρατούν την ανάσα τους στο ασταμάτητο σάλαγο της φονικής σύρραξης. Για τον ΕΛΑΣ, χάρη στις Καζέρτες και στα Λίβανα, κάθε σφαίρα, είναι ακριβότερη κι από το χρυσό. Είσαι υποχρεωμένος χίλιες να σφυρίζουν στ' αυτιά σου και ν' απαντάς με μία. Μονάχα που διαθέτει κανόνι! Είναι μια σκέτη κάννη, ψαρεμένη από το ΕΛΑΝ στ' απομεινάρια κάποιου ναυαγίου. Για να ψευτοσταθεί στον τόπο της, ύστερα από κάθε βολή, φορτώνεται μ' έναν αρμακά πέτρες. Μα κι έτσι, πάλι κλοτσοπηδάει και τα φέρνει όλα γύρω της, άνω - κάτω. Και οι άντρες για σιγουριά έχουν δέσει από τη σκανδάλη της ένα καραβόσκοινο, κι αυτό τραβάνε από καμιά δεκαριά μέτρα μακριά κάθε φορά που θέλουν να πυροβολήσουν!

Νεολαίοι τηλεβοϊστες στα βουνά του αγώνα

14 Σεπτέμβρη. Μια εγγλέζικη αποστολή έρχεται καταϊδρωμένη και ζητάει να περάσει στις γραμμές της εθνοπροδοσίας. Θα έπειθε λέει, τους αλήτες να σταματήσουν την αιματοχυσία, να παραδοθούν στον ΕΛΑΣ και να περιμένουν να κριθούν από την Κυβέρνηση. Οταν το παράλλο πρωινό, αιχμάλωτοι πια του ΕΛΑΣ, οι διπλοπουλημένοι αυτοί στους ξένους επιδρομείς "εθνικόφρονες" ρωτήθηκαν γιατί έστω και την τελευταία στιγμή δε δέχτηκαν να σταματήσουν την αιματοχυσία, η απάντησή τους ήταν και πάλι αυτή του αναίσθητου, επαγγελματία προδότη.

- Οι Εγγλέζοι μας πίεσαν να συνεχίσουμε...

Για το Μεσσηνιακό λαό για μια ακόμη τώρα φορά ενισχύονταν οι ανησυχίες του για το αύριο, ενώ οι ταγματαλήτες με τις ευλογίες τώρα γερμανών, εγγλέζων, της κυβέρνησης συνέχιζαν με πιο πολλή λύσσα, και αναισθησία το αιματοκύλισμα του λαού. Ο ΕΛΑΣ έχασε όσα σε καμιά μάχη του με τους Γερμανούς, κάπου 200 διαλεχτά παλικάρια. Οι ταγματαλήτες ως την τελευταία στιγμή, έβγαλαν από το Μπεζεστένι ομήρους τους και τους εκτελούσαν.

15 Σεπτέμβρη. Λίγο μετά το ηλιβάρεμα, οι δολοφόνοι του Μελιγαλά, σηκώνουν από παντού λευκές σημαίες. Πετούν στα φυλάκια τα άτιμα όπλα τους και μπουλούκια - μπουλούκια, τρέχουν να κλειστούν στο Μπεζεστένι. Λίγες στιγμές πριν την παράδοσή τους, στις ανατολικές παρυφές της κωμόπολης είχε φτάσει χωρίς να προλάβει να πάρει μέρος στη μάχη το 11ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ μαζί με το θρυλικό καπετάνιο του Λαϊκού μας στρατού - τον Αρη Βελουχιώτη. Ο πόνος, η οργή και το αίσθημα της πιο άγριας εκδίκησης των χιλιάδων μαυροφορεμένων από τα γύρω χωριά που πλημμύρισαν την κωμόπολη ήταν ολόκληρο βουνό. Και μ' όλα αυτά, ο πατριωτισμός και η ανθρωπιά του εθνικολαϊκού μας κινήματος δεν υστέρησε. Από την πρώτη ημέρα με τη βοήθεια του ΕΛΑΣ διώχτηκαν στα χωριά τους εκατοντάδες ανοργάνωτοι, που περιφέρονταν στην πόλη, λεηλατούσαν και προκαλούσαν ανεύθυνα. Από τις πρώτες στιγμές οι κατά τόπους οργανώσεις ξεκαθάρισαν από το Μπεζεστένι πάνω ίσως κι από χίλιους Γερμανοντυμένους που υποτίθονταν ότι δε βαρύνονταν μ' εγκλήματα και τους έστειλαν στα σπίτια τους. Από την ίδια ημέρα το Λαϊκό Συμβούλιο Αυτοδιοίκησης συνέρχονταν και με εισήγηση του υποφαινόμενου αποφάσιζε την οργάνωση συσσιτίου για τις οικογένειες των ταγματαλητών!

Και μέσα σ' ένα τέτοιο αιμοσταγές περιβάλλον το ανθρώπινο πρόσωπο του Λαϊκού μας αγώνα, εύρισκε και πάλι την αντοχή του να εκδηλωθεί.

16 Σεπτέμβρη. Ενα μετά το άλλο τα 3 Συντάγματα του Λαϊκού Στρατού αποσύρονται από το Μελιγαλά και προχωρούν από την απάνω Τριφυλία, την Ιθώμη, την Εύα, τη Βουφράδα, σ' ένα μέτωπο που πιάνει όλο το μάκρος του Νομού. Ολες οι δυνάμεις θα συγκλίνουν στους Γαργαλιάνους, τη μεγάλη αντάρτισσα πόλη του Μωρηά, με τους 600 αντάρτες της και τους χιλιάδες κυνηγημένους της. Εδώ έχει φωλιάσει ο αρχιδολοφόνος Στούπας και με τις ορδές του συνεχίζει και μετά την αποχώρηση των Γερμανών τις επιδρομές και τη σφαγή στα χωριά της Κάτω Τριφυλίας και της Πυλίας.

Στη σύρραξή του αυτή με τα τελευταία υπολείμματα της εθνοπροδοσίας, ο ΕΛΑΣ πληρώνει και πάλι μ' ακριβές απώλειες. Οι δολοφόνοι του Στούπα, ηττημένοι, σκορπίζονται στις σταφίδες και στην πορεία τους προς την Πύλο αιματοκύλησαν την περιοχή, σκοτώνοντας άνανδρα, κάθε χωριάτη που δούλευε ανύποπτος στα χτήματά του. Ο αρχιπροδότης Στούπας κλείνεται στο Κάστρο της Πύλου να γλιτώσει. Μα κάποτε αποκάνει από την αντιλαϊκή λύσσα του και αυτοκτονεί.

Ετσι, στις 20 Σεπτέμβρη η Μεσσηνία είναι λεύτερη. Ο ηρωικός καπετάνιος του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα Αρης Βελουχιώτης προχωρεί σ' όλο το μάκρος, από Πύλο - Μεσσήνη, Αρκαδικά σύνορα, αποχαιρετάει το λαό και με τα 3 Συντάγματα του ΕΛΑΣ τραβάει για το κέντρο του Μωρηά.

Εκεί, στα τέλη του Σεπτέμβρη, έφτανε στην Καλαμάτα και ο αντιπρόσωπος της Κυβέρνησης «Εθνικής Ενότητας» κ. Παναγ. Κανελλόπουλος. Από την πρώτη κι όλας στιγμή φάνηκε ότι μοναδική έγνοια και αγωνία της Κυβέρνησης Γ. Παπανδρέου ήταν το πώς θα περιμαζέψει, θα διατηρήσει οπλισμένους και θα μεταφέρει στην Αθήνα τους ταγματαλήτες, για τη νέα αιματοχυσία που ετοίμαζε με τους Αγγλους πάτρωνές της. Λαϊκές επιτροπές από όλα τα στρώματα ανεβοκατεβαίνουν κάθε μέρα στο ξενοδοχείο που στάθμευε ο Αντιπρόσωπος της κυβέρνησης, χωρίς να παίρνουν έστω μια αόριστη απάντηση για τα προβλήματα ζωής ή θανάτου, που τους πίεζαν. Κι ήταν πάλι και τότε η πρωτοβουλία και πίεση των λαϊκών οργανώσεων, που έδινε μια άμεση και σωστική λύση σε πολλά αδιέξοδα. Με την υπογραφή του κ. Κανελλόπουλου του Διοικητ. Αντιπροσώπου Επαρχίας Καλαμάτας και του υποφαινόμενου σαν Διοικητικού αντιπροσώπου της Επαρχίας Μεσσήνης, εκδίδονταν για το Νομό και κυκλοφορούσαν ειδικά χαρτονομίσματα, εγγυημένα από το κράτος που θα δημιουργούνταν. Μ' αυτά πληρώθηκαν χιλιάδες υπάλληλοι που ένα δυο μήνες έμειναν απλήρωτοι και νηστικοί. Μ' αυτά άνοιξε και κινήθηκε η αγορά κι ο λαός ένιωσε ξανά ότι μπορεί μόνος του να κουμαντάρει κάθε πλευρά της ζωής του».

«Προσοχή νάρκες»

Η μάχη του Μελιγαλά Δεν τελείωσε με τη νικηφόρα έκβαση που είχε η μάχη για τον ΕΛΑΣ. Δημιουργήθηκε ένα φοβερό κλίμα που μύριζε θανατικό. Ο λαός της περιοχής ζητούσε με κάθε τρόπο να εκδικηθεί, ξεπαστρεύοντας τις εγκληματικές αυτές μορφές των ταγματασφαλιτών που είχαν διαπράξει ανήκουστα κακουργήματα σε βάρος του.

Η κατάληψη της μισητής εχθρικής εστίας από τον ΕΛΑΣ και μετά μάλιστα από τέτοιο φοβερό κόστος σε αίμα, είχε εξαγριώσει τα πράγματα. Κάποιοι αντάρτες είχαν αρχίσει να καίνε σπίτια απ' τα οποία τους χτυπούσαν και χρειάστηκε να επέμβει ο καπετάνιος Φώτης Αποστολόπουλος, για να συγκρατήσει την εκδικητική τους ορμή (1).

Για την εκδικητική μανία του κόσμου, ο Αρίστος Καμαρινός λέει σχετικά: «Είχα την ευθύνη της συγκέντρωσης των αιχμαλώτων στο Μπεζεστένι. Το έργο μας ήταν πολύ δύσκολο. Επρεπε να συγκρατήσουμε ομάδες εξοργισμένων πολιτών, οι οποίοι οπλισμένοι με τσεκούρια ορμούσαν να εκδικηθούν για τα θύματά τους. Για να περιφρουρήσουμε τους αιχμαλώτους, βάλαμε ισχυρή φρουρά στο Μπεζεστένι και γράψαμε με μεγάλα γράμματα: "Προσοχή Νάρκες!"» (2).

«Τους αιχμαλώτους», διηγείται ο Βαγγέλης Μαχαίρας, «σε πρώτη φάση τους μεταφέραμε στις αρχικές μας θέσεις. Συγκεντρώθηκαν εκεί εκατοντάδες αγανακτισμένοι Μεσσήνιοι, που φώναζαν: "Δολοφόνοι, προδότες, σκοτώσατε τους δικούς μας". Και απειλούσαν λιντσαρίσματα. Με το πιστόλι στ' αριστερό μου χέρι (το δεξί το είχα στο γύψο), τους είπα: "Δεν θα επιτρέψω να θιγεί ούτε ένας αιχμάλωτος" και τους εξήγησα: "1. Δεν ξέρουμε ποιοι κάνανε εγκλήματα. Χρειάζεται ανάκριση και 2. Αν θέλατε να εκδικηθείτε ας ερχόσαστε να λάβετε μέρος στη μάχη. Τρεις μέρες κράτησε"». (3)

Συνεχίζει ο Στάθης Κανναβός: «Οπως και στη Μεσσηνία, η ιστορία στην ένδοξη για το λαό εκείνη περίοδο περπάτησε με βήματα βαριά και απαραχάρακτα. Σπιθαμή με σπιθαμή το χώμα της έχει ποτιστεί με το αίμα χιλιάδων αγνών πατριωτών και ηρώων. Στη μνήμη του Κώστα Ξυδέα, του Νικήτα Σούμπλη, του Αντώνη Δημόπουλου, του Γιώργη Ζερμπίνου, της Ελένης Πιερράκου, του Τάκη Μουντζουρέα, του Κώστα Μπασακίδη, του Κώστα Κανελλόπουλου, του Μήτσου Κανελλόπουλου, του Γιάννη Δρυνέα, του Θόδωρου Κορμά, του Τάκη Αλεβιζάτου, του Μήτσου Οικονομόπουλου, του Πούλου Πουλόπουλου, του Τάκη Κουλαμπά, του Νίκου Μητρόπουλου, του Κώστα Σταθόπουλου, του Κλέαρχου Συρράκου, του Χρίστου Αντωνόπουλου, του Κώστα Νέζη, του Αντώνη Νέζη, του Βασίλη Μπράβου, του Νίκου Ανδριανόπουλου, του Παναγιώτη Κατσώλη, του Παναγιώτη Μπάρτζιου, του γιατρού Ματζή, του Μήτσου Κούκλινου, του Θόδωρου Μπουμπού, του Κούτρη, του Παναγιωτακάκη και των άλλων δεκάδων νεκρών κι αθάνατων στελεχών του»(4).

Η μάχη του Μελιγαλά ήταν μια μάχη ταξική μεταξύ των δυνάμεων της λευτεριάς και κοινωνικής προόδου και της πιο μαύρης αντίδρασης.

Συμπεράσματα

Είναι θεμελιακής σημασίας το γενικότερο συμπέρασμα που προκύπτει, τόσο από τα γεγονότα στο Μελιγαλά όσο και από τα ανάλογα σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, που αφορούσαν σε συγκρούσεις του ΕΛΑΣ με τα «Τάγματα Ασφαλείας», με τον ΕΔΕΣ, με την ΕΚΚΑ και άλλες οργανώσεις: Εχθρός όλων των αστικών δυνάμεων (και των Γερμανόφιλων και Αγγλόφιλων) ήταν το λαϊκό κίνημα (ΕΑΜ) και φυσικά το ΚΚΕ, παρά τις οξύτατες αντιθέσεις που υπήρχαν ανάμεσα στις αστικές δυνάμεις, αντιθέσεις που τις έφεραν να μάχονται μεταξύ τους και με τα όπλα.

Ωστόσο, κι ενώ συγκρούονταν μεταξύ τους, ταυτόχρονα συνεργάζονταν για την αντιμετώπιση του ΚΚΕ και του ΕΑΜ.

Το γεγονός εξηγείται: «... η αντίθεση κεφαλαίου - εργασίας περιέχονταν στον αντιφασιστικό χαρακτήρα του πολέμου» (5). Και εκδηλώθηκε με ακόμη πιο ανοιχτό και οξύτατο τρόπο μετά την άνοιξη του 1943, όταν είχε επέλθει η στροφή στον πόλεμο σε βάρος της Γερμανίας και υπέρ της Σοβιετικής Ενωσης. Από τότε ακριβώς αναπροσαρμόστηκε πιο συγκροτημένα η στρατηγική των αστικών δυνάμεων (Εγγλέζων - ντόπιων) κατά του ΕΑΜ (όχι όμως και η στρατηγική του ΕΑΜικού κινήματος), με τις γνωστές εξελίξεις που ακολούθησαν.

Πηγές:

• Κωνσταντίνος Μπρούσαλης: «Η Πελοπόννησος στο Πρώτο Αντάρτικο 1941-1945», εκδόσεις «Επικαιρότητα», σελ. 469.
• Γρηγόρη Κριμπά: «Η Εθνική Αντίσταση στη Μεσσηνία και τους γύρω νομούς», σελ. 334.
• Στο ίδιο, σελ. 333.
• Περιοδικό «Εθνική Αντίσταση», τεύχος 21, 1979.
• «Θέσεις της ΚΕ του ΚΚΕ για τα 60 χρόνια από την Αντιφασιστική Νίκη των λαών», σελ. 12.

Tου
Χρήστου ΤΣΙΝΤΖΙΛΩΝΗ*
*Ο Χρήστος Τσιντζιλώνης είναι μέλος του Τμήματος Ιστορίας της ΚΕ του ΚΚΕ

Δείτε επίσης: ΝΤΟΚΙΜΑΝΤΕΡ ΓΙΑ ΤΑ ΤΑΓΜΑΤΑ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ

Read More

Όταν οι Έλληνες φασίστες έκοβαν κεφάλια οι τζιχαντιστές του ISIS έτρωγαν βελανίδια

Tο χρονικό των κομμένων κεφαλών

Το 1944 τα προσχήματα των Βρετανών αφεντάδων μας είχαν τελειώσει. Εν όψει των επικείμενων εκλογών και του δημοψηφίσματος για τον βασιλιά το δεξιό παρακράτος οργίαζε σε όλη την ελληνική επικράτεια. Θάνατοι, βασανισμοί και επίδειξη κομμένων κεφαλιών με ζουρνάδες και νταούλια. Το χρονικό της μαύρης αθλιότητας συνεχίσθηκε και κατά την διάρκεια του εμφυλίου. Ένοπλες μονάδες των ΜΑΥ και παρακρατικές συμμορίες τρομοκρατούσαν τον κόσμο και περιέφεραν τα μακάβρια τρόπαια τους από πόλη σε πόλη.

Για το χρονικό των κομμένων κεφαλών υπάρχουν λίγα και αποσπασματικά στοιχεία. Η έκταση όμως του κανιβαλισμού ήταν τέτοια που ο ίδιος ο Αμερικάνος πρόξενος στην Ελλάδα, μετά από εικόνες που δημοσιεύτηκαν στις ΗΠΑ, με κομμένα γυναικεία κεφάλια, προέβη σε διάβημα.. Η ελληνική απάντηση ήταν η παρακάτω: " Οι κομμένες κεφαλές και η δημόσια επίδειξή τους αποτελούν ελληνικό έθιμο".

Στο άρθρο αυτό που θα ανανεώνεται συνεχώς θα επιχειρήσουμε να καταγράψουμε τα περιστατικά αυτά αναφορικά και γεωγραφικά για να αποκαλύψουμε την πραγματική τους έκταση

Οι αναγνώστες που διαθέτουν υλικό σχετικό με το θέμα ας αφήσουν ένα σχόλιο και θα το λάβουμε υπόψην μας.

Το χρονικό των κομμένων κεφαλών

1) Το κεφάλι του Άρη Βελουχιώτη και του πρωτοπαλίκαρού του Τζαβέλλα. Τα δύο κεφάλια εκτέθηκαν σε κοινή θέα σε φανοστάτη της πλατείας Τρικάλων την Δευτέρα 18 Ιουνίου του 1945

2) Στρατής Τινός: Εκτέθηκε νεκρός σε κοινή θέα σε καρέκλα καφενείου στην πλατεία της Μυτιλήνης. Ήταν αντάρτης και στέλεχος του ΔΣΕ και σκοτώθηκε το 1949

3) Πάνος Καψής: Το νεκρό του κορμί εκτέθηκε σε σταυρό στην πλατεία της Χαλκίδας μαζί με τα κεφάλια των παλικαριών του Τσάκαλου και Κατσανά. 5 Νοέμβρη του 1949

4) Γιάννης Αλεξάνδρου: Ο γνωστός Καπετάν Διαμαντής που σκοτώθηκε στις 21 Ιουνίου του 1949 και το σώμα του εκτέθηκε σε άγνωστη τοποθεσία

5) 3 Ιουλίου του 1949, το σώμα ενός νεκρού αντάρτη του ΔΣΕ που πέθανε από τα τραύματά του μετά την μάχη της Αμφιλοχίας, εκτέθηκε στην πλατεία της πόλης. Τον αντάρτη που ως τότε ζητούσε νερό τον αποτελείωσαν ΜΑΥδες με κλοτσιές

6) Τα Χριστούγεννα του 1949 τα κεφάλια των μελών του ΔΣΕ Δημήτριου Καραντζά, Πανωραίας Ιωάννου, Αργύρης Πανάγου και του αντάρτη Βασίλη, κόπηκαν και εκτέθηκαν σε άγνωστο χωριό.

7) Θανάσης Καλαμπόκας: Το κεφάλι του και 8 συντρόφων του κόπηκε και εκτέθηκε στην πλατεία Σπερχειάδας. Μέσα του 1949

8) Ο Καπετάν Πέρδικας, του ηρωικού ΔΣΠ, σκοτώθηκε στις 16-8-1949 και το σώμα του εκτέθηκε στην πλατεία Άρεως στην Τρίπολη πάνω σε σκάλα. Του κρέμασαν και μια πινακίδα που έγραφε " Αυτός είναι ο Πέρδικας"

9) Άνοιξη του 1949, τα κομμένα κεφάλια δύο ανδρών και μίας γυναίκας εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην πλατεία του Αλμυρού Βόλου

10) Θύμιος Πρεκεζές: Σκοτώθηκε το 1946 από παρακρατικούς και το κεφάλι του εκτέθηκε στο χωριό Κολλινές Τρίπολης

11) Το κεφάλι ενός αντάρτη του ΔΣΕ εμφανίζεται το 1949, από αγνώστους σε πάσσαλο στα Τρίκαλα

12) Τα κεφάλια 12 ανταρτών του ΔΣΠ εμφανίζονται το 1948, σε κοινή θέα κάπου στην Πελοπόννησο

13) Φλώρινα 12-2-1949, τα κεφάλια 8 ανδρών του ΔΣΕ αποκόβονται από μέλη των ΛΟΚ και των ΜΑΥ και εκτίθενται σε κοινή θέα

14) Τα κεφάλια εννέα ανταρτών εκτίθενται από συμμορία κατσαπλιάδων το 1949 σε χωριό της Μακεδονίας

15) Το νεκρό σώμα του Ευάγγελου Γκόγκλη του ΔΣΕ και 3 συντρόφων του εκτίθενται σε κοινή θέα στην Έδεσσα το 1949

16) Το νεκρό σώμα του Γιώργου Αντζακλή, ταγματάρχη του ΔΣΠ και 7 ανταρτών του βρίσκεται σε κοινή θέα στους Μολάους το 1948. Οι Χίτες τους εξέθεσαν με μακάβριο τρόπο

17) Τα κεφάλια των: Τάσος Μανωλίτσης, Γαζής Νίκος, Γεράσιμος Θέρμος, Ζακυνθινός Κώστας, Κοντογιώργης Γιάννης, Μήνος Παναγιώτης και Παπαδόπουλος Ζώης. Βρίσκονται κρεμασμένα από ζερβικούς στο πεντοφάναρο της Λευκάδας το 1946. Οι άνδρες αυτοί είχαν σκοτωθεί στην μάχη της Πούντας

18) Κεφάλια ανταρτών του ΔΣΕ περιφέρονται σε άλογα στην ελληνική ύπαιθρο

19) Τα κεφάλια 7 ανδρών του ΔΣΕ σε κοινή επίδειξη από τον ΕΣ. Πιθανότατα σε κάποια επιχείρηση στην Πελοπόννησο

20) Στο βουνό Οίτη, στην θέση Δύο Βουνά δίπλα στην Μουσταφόβρυση ο Γρηγόρης Σγάγιας βρήκε νεκρό έναν κομμουνιστή και κρεμασμένο σε δέντρο. Του είχαν αφαιρέσει με μαχαίρι τα μάτια του. Το σώμα βρίσκονταν σε περίοπτη θέση για να το βλέπουν όσοι πήγαιναν στην βρύση από τα γύρω χωριά. Το περιστατικό έγινε το 1945

21) Στην Μηλιά Ευβοίας το 1948 ο αντάρτης Σίμος Δήμητρας που κατάγονταν από εκεί εστάλη για αναγνώριση του μέρους. Τον συνέλαβαν δύο ΜΑΥδες και του έκοψαν το κεφάλι με τσεκούρι. Αργότερα το κρέμασαν στην πλατεία.

22) Στην Λίμνη Ευβοίας, το άψυχο σώμα του δολοφονημένου με προδοσία Γεώργιου Βλαχούτσικου (Ευβοιώτης) εκτέθηκε σε κοινή θέα τον Σεπτέμβρη του 1949 απέναντι από τα γραφεία της Χωροφυλακής.

23) Στο χωριό Βουργαρέλι Άρτας το 1949 κεφάλια άγνωστων μαχητών του ΔΣΕ βρίσκονται κρεμασμένα από αγνώστους. Το μακάβριο θέαμα συνοδεύουν και αποκομμένα χέρια και συνεχίζεται για αρκετές μέρες μέχρι που οι κάτοικοι αποφασίζουν να τα ξεκρεμάσουν.

24) Στο χωριό Κωσταλέξι το χρονικό της αθλιότητας ξεκινά ήδη από το 1946. Δημόσιες εκτελέσεις κομμουνιστών και βασανισμοί συνέβαιναν στην πλατεία ενώ το θέαμα των κομμένων κεφαλών ήταν τακτικό..

25) Στο Αίγιο μέχρι το 1949 τα περιστατικά έκθεσης κομμένων κεφαλιών ήταν τόσο πολλά και ανατριχιαστικά που ο τοπικός τύπος ( "Αιγιώτης") δημοσίευσε ένα δυνατό άρθρο του Ανδρέα Βαρελά με τίτλο "Μουλάρια και ντενεκέδες". Το άρθρο αναφέρεται στους διάφορους κατσαπλιάδες που μάζευαν κεφάλια μέσα σε γκαζοτενεκέδες από τα θύματά τους για να πληρωθούν με μια λίρα το κεφάλι...

26) Στην πόλη των Ιωαννίνων, το 1947 κρεμάστηκαν πέντε κεφάλια ανδρών του ΔΣΕ απέναντι από το κτίριο της διεύθυνσης της χωροφυλακής. Το θέαμα ξένισε και ενόχλησε τους κατοίκους και μετά τρεις ημέρες οι χωροφύλακες κατέβασαν τα τρόπαιά τους.

27) Στο χωριό Καστέλι όπως αναφέρει στο σχεδόν αυτοβιογραφικό βιβλίο του ο Αντώνης Κακαράς, περί τα 1949, γνωστή ήταν η καρότσα με τα κεφάλια. Την καρότσα τραβούσαν οι τοπικοί κατσαπλιάδες και την γέμιζαν κεφάλια ανταρτών τα οποία πούλαγαν στον στρατό για μια λίρα το κομμάτι...

28) Το κεφάλι του ηρωικού λοχαγού Ποδιά του ΔΣΕ Κρήτης αποκόπηκε από την συμμορία των Μπαντουβάδων και αφού τοποθετήθηκε σε παλούκι εξετέθη δημόσια στο Ηράκλειο.

29) Το κεφάλι του Στέλιου Ψωμά, αντάρτη του ΔΣΕ από το Λογγίτσι της Στυλίδας κόπηκε από το σώμα του το 1949 από τον χωροφύλακα Παλιό και εκτέθηκε στην Στυλίδα για λίγες ημέρες. Αργότερα ο χωροφύλακας το πήγε στην Λαμία για να εισπράξει την αμοιβή.

30) Το κεφάλι του Κώστα Θωμόπουλου, ανθυπολοχαγού του ΔΣΕ Ευβοίας κρεμάστηκε στο χωριό Αγία Σοφία. Οι φασίστες σκύλιασαν που δεν μπόρεσαν να τον πιάσουν ζωντανό , αφού αυτός αυτοκτόνησε, όντας τραυματισμένος στην κοιλιακή χώρα, και έτσι βεβήλωσαν το κορμί του..

31) Τα κεφάλια των διμοιριτών Φάνη Κερπίνη και Λάκη Παντίδα του ΔΣΕ Ευβοίας κόπηκαν από χίτες και κρεμάστηκαν σε φανοστάτη της Χαλκίδας.

32) Ο αντάρτης του ΔΣΕ Ευβοίας Νίκος Μαχαιράκος που είχε την ατυχία να πιαστεί ζωντανός από τον στρατό το 1949, βασανίσθηκε φρικτά και πέθανε σταυρωμένος σε σκάλα, στην πλατεία του χωριού Ιστιαία

33) Ο αντάρτης του ΔΣΕ Ευβοίας Νίκος Συμεωνίδης (Αθηναίος) αιχμαλωτίσθηκε το 1949 από στρατιώτες του ΕΣ και δόθηκε να τον κατασπαράξουν τα λυκόσκυλα. στην πλατεία της Ιστιαίας

34) Oι έξι αδικοσκοτωμένοι μαχητές του ΔΣΕ στο Ντάμι της Τσερκέζας. Φορτώθηκαν μετά το στυγερό έγκλημα σε έναν αραμπά και τέθηκαν σε κοινή θέα για μερικές μέρες στο Ιππείο της Λέσβου. Όταν η αποφορά ήταν ανυπόφορη τους έθαψαν σε λάκκο στον τοίχο του νεκροταφείου από όπου οι οικογένειές τους του ξέθαψαν κρυφά το 1952. Τα ονόματα των νεκρών είναι: Βασίλης Παπαδέλλης, Σταύρος Καζάκος, Θανάσης Στέφανος, Βασίλης Καλαντζής, Κώστας Πηγάσης, Στρατής Τσουκαρέλλης.

35) Τα κεφάλια έντεκα μαχητών του ΔΣΠ και του λοχαγού Τάσου Γερμανάκου κρεμάστηκαν στην πλατεία της Σπάρτης στις 6 Ιουνίου του 1947. Οι μαχητές και ο αξέχαστος Γερμανάκος πέσαν μαχόμενοι τους χωροφύλακες του Ραγγόπουλου κοντά στην Σπάρτη.

36) Τα κεφάλια του Νίκου Καράμπελα και του Βλάση Σταυρόπουλου εκτέθηκαν μετά την δολοφονία τους στην πλατεία Κουρμαδά της Ανδρίτσαινας Πελ/σου.

37) Τα κομμένα κεφάλια του Αρχίατρου του ΔΣΠ και στέλεχους του ΚΚΕ, Νίκου Μάστορη και του Θεόδωρου Πρεκεζέ εκτέθηκαν από χωροφύλακες, στην πλατεία της Αράχωβας (Καρυές) και μετά μερικές ημέρες στην Σπάρτη. Το κεφάλι του Πρεκεζέ εξανάγκασαν να το κουβαλάει ο πατέρας του.

38) Στην πλατεία της Αράχωβας (Καρυές) εκτέθηκε το κεφάλι ενός νεκρού μαχητή του ΔΣΠ που σκοτώθηκε στην μάχη της Βαμβακούς Σπάρτης. Τα λοιπά στοιχεία του νεκρού μας είναι άγνωστα. Το κεφάλι εκτέθηκε στις 9-10-1946.

39) Στο χωριό Δαφνί Σπάρτης το 1947, η ομάδα του ταγματασφαλίτη Γιάννη Παυλάκου με επικεφαλής τον ίδιο, συνέλαβε, βασάνισε και εκτέλεσε τον Παρθύμο Παναγιώτη και τον αδελφό του Παρθύμο Γιώργο. Τα σώματά τους εκτέθηκαν κρεμασμένα για 5 ημέρες και μόνο όταν η αποφορά ήταν ανυπόφορη επετράπη στους κατοίκους του χωριού να τους κατεβάσουν και να τους θάψουν.

40) Τα κομμένα κεφάλια τριών ανταρτών του ΔΣΕ εκτέθηκαν κατά την διάρκεια του εμφυλίου στην κεντρική πλατεία του Αγρινίου. Τα κεφάλια έμειναν σε κοινή θέα για περίπου μια εβδομάδα και μετά πετάχθηκαν στα σκουπίδια (!) Λοιπά στοιχεία για το σε ποιόν ανήκαν μας είναι άγνωστα.

41) Το κεφάλι του αγωνιστή της ΕΠΟΝ και του ΔΣΕ Ρούσσου Παναγιώτη του Ιωάννη κρεμάστηκε από την συμμορία Παυλάκου στο χωριό Αστέρι Μολάων σε προφυλακτήρα αυτοκινήτου και περιφέρονταν για εβδομάδες σε όλη την περιοχή. Ο Ρούσσος πιάστηκε από τους κτηναναθρώπους στις 20/09/1948 μετά από προδοσία.

42) Ο αριστερός Βασίλης Τσισμαλίδης, μέλος του ΕΑΜ στο Κιλκίς πιάστηκε τον Μάιο του 1946 στο χωράφι του από παρακρατικούς και κυριολεκτικά κομματιάστηκε. Το κεφάλι του κρέμασαν από ένα δέντρο για να το βλέπουν οι άλλοι αγρότες.

43) Το κεφάλι του αγωνιστή Κώστα Αβραμίδη εκτέθηκε το 1947 από παρακρατικούς στο παζάρι του Κιλκίς μαζί με τα κεφάλια τριών ακόμα άγνωστων ανταρτών. Ο Αβραμίδης υπήρξε μέλος της ΕΠΟΝ και του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ και την ημέρα που τον πρόδωσε ένας χαφιές της περιοχής είχε επιστρέψει από την εξορία για να δει την μάνα του.

44) Το κεφάλι του ήρωα του ΔΣΠ, Βαγγέλη Ρογκάκου αποκόπηκε από το νεκρό του κορμί μετά την μάχη στο χωριό Άγιος Βασίλειος Κυνουρίας. Η κάρα του μαρτυρικού πολιτικού επιτρόπου εκτέθηκε στο χωριό Παλιοχώρι για μερικές ημέρες. Οι στρατιωτικοί και οι χωροφύλακες πριν το κρεμάσουν σε δέντρο της πλατείας, έπαιξαν μπάλα με το τρόπαιό τους στην πλατεία του χωριού, δείχνοντας καθαρά το μέγεθος του κανιβαλισμού που τους διέπεμπε. Το κορμί του Ρογκάκου πετάχτηκε σε σκυλιά.

45) Το νεκρό κορμί του αγωνιστή του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Κώστα Ξυδέα αιχμαλωτίσθηκε από στρατιώτες του ΕΣ μετά την μάχη στην περιοχή Λάκκα Καρβέλη, στις 13/06/1949. Ο Ξυδέας προέβαλλε αντίσταση 40 λεπτών μαζί με τον υπασπιστή του Νίκο Περδικέα ενάντια σε μεγάλο απόσπασμα στρατού, χωροφυλακής, ΜΑΥ και μερικών χιτών. Τελικά δέχθηκε σφαίρα στο στέρνο και απεβίωσε δίπλα στον νεκρό σύντροφό του. Το νεκρό του κορμί καρφώθηκε σε σκάλα και διαπομπέφθηκε στην Καλαμάτα για αρκετές ημέρες.

Ο ήρωας Κώστας Ξυδέας του ΔΣΠ σε έκθεση των κανιβάλων του ΕΣ στην Καλαμάτα

46) Τα ιερά κορμιά των δύο τελευταίων ανταρτών του ΔΣΕ Σάμου, Γιώργου Σαράντη και Γιάννη Σάλλα μεταφέρθηκαν και εκτέθησαν στην πρωτεύουσα του νησιού τον Οκτώβρη του 1949, μετά την εκτέλεσή τους στα Κόκκινα Χώματα.

47) Το χωριό Φραγκίστα Ευρυτανίας γνώρισε την φρίκη του εμφυλίου από κοντά αφού συχνά, παρακρατικοί πετούσαν στα χωράφια και τα κτήματα των χωρικών τα κορμιά και τα κομμένα κεφάλια των ανταρτών. Ο δεξιός δάσκαλος Χ. Αλέστρας μάλιστα τα πάταγε κάτω για να δείξει την υποτίμησή του

48) Ο αντάρτης του ΔΣΕ Στάθης Σχοινάς από το Μόδι, τραυματίζεται στις 18/03/1947 από ΜΑΥ και παρακρατικούς στο χωριό Στρόμη. Καθώς δεν καταφέρνει να διαφύγει συλλαμβάνεται και οδηγείται στην πλατεία του χωριού όπου αποκεφαλίζεται με τσεκούρι. Το κεφάλι του κρεμιέται επιτόπου σε δέντρο.

49) Στα πλαίσια του σχεδίου Τέρμινους, ο ΕΣ και η Χωροφυλακή διενέργησε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις ενάντια στον ΔΣΕ στα Τζουμέρκα. Οι ομάδες του Χάρη Παπαγιάννη και του Παλιούρα δώσαν πολλές και φωνικές μάχες με ΜΑΥδες και στρατιώτες μέχρι που τελικά περικυκλώθηκαν στην περιοχή Ανεμοράχη από υπέρτερες δυνάμεις του στρατού που είχαν έρθει από την Άρτα. Ανάμεσα στις δυνάμεις του μοναρχοφασισμού και οι συμμορίες των παρακρατικών Παπαδόπουλου και Βόιδαρου. Οι αντάρτες μετά από τριήμερη μάχη δοκίμασαν να διασπάσουν τον κλοιό και να μεράσουν στο χωριό Ζυγός βορειανατολικά για να διαφύγουν. Δυστυχώς ελάχιστοι κατάφεραν να περάσουν με την έφοδο και πολλοί αντάρτες σκοτώθηκαν τραυματίστηκαν και πιάστηκαν αιχμάλωτοι. Το βράδυ τους μετέφεραν στο μοναστήρι των Μελατών και τους βασάνισαν πολλές ώρες μέχρι που και ο τελευταίος υπέκυψε. Οι στρατιωτικοί έκοψαν τα κεφάλια τους και τα τοποθέτησαν σε σακιά ενώ τα σώματα τα έθαψαν κοντά στο μελατιώτικο ποτάμι. Τα κεφάλια μεταφέρθηκαν στην Άρτα, παλουκώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε διάφορα μέρη της πόλης. Ακόμα και στο καφενείο του Μπούση, κοντά στον δρόμο που πηγαίνει προς το Πέτα, στάθμευε ένα τζιπ του στρατού με τέσσερα κεφάλια περασμένα σε σύρμα που κρέμονταν από τον προφυλακτήρα τους. Τέτοια ήταν η ντροπή και το αίσχος των κυβερνητικών δυνάμεων.

50) Στις 15/10/1946, η συμμορία Κατσαρέα εισέρχεται στο χωριό Βαμβακού και εκτελεί στην κεντρική του πλατεία 25 άνδρες, 5 γυναίκες και 3 μικρά παιδιά, όλοι οικογένειες ανταρτών του ΔΣΕ. Στην συνέχεια το κεφάλι ενός εκ των νεκρών (λοιπά στοιχεία δεν είναι γνωστά) κόβεται και καρφώνεται σε παλούκι. Το τρόπαιο της φρίκης μένει σε έκθεση στο χωριό Βαμβακού και αργότερα μεταφέρεται και στο χωριό Αράχοβα (Καρυές).

51) Τα κεφάλια της δασκάλας Ευαγγελίας Κλαδά και του Δημήτρη Τσαγκαράκη εκτέθηκαν από κυβερνητικές δυνάμεις στο χωριό Καλάμι της Κρήτης και σε άλλα γύρω χωριά. Οι δύο αντάρτες του ΔΣΕ Κρήτης σκοτώθηκαν σε ενέδρα του στρατού στον δρόμο για την περιοχή Αναφυντοχάλαρα το 1948. Η Ευαγγελία Κλαδά τραυματίστηκε σοβαρά και ζήτησε από τους συντρόφους της να την σκοτώσουν. Η περιφορά των τρόπαιων έγινε υπό τις διαμαρτυρίες των κατοίκων του χωριού που προπυλάκισαν τους στρατιώτες φωνάζοντάς τους δολοφόνους.

52) Τα κεφάλια των ανταρτών του ΔΣΕ Κρήτης Πισσά, Ροζάκη, Μπαντουρογιάννη, Τσιτίλου, Μακριδάκη και Αναγνωστάκη εξετέθησαν στην πλατεία Χανίων μετά τον θάνατό τους. Το περιστατικό αναφέρεται στο βιβλίο "Στα βουνά της Κρήτης και την παρανομία" του Νίκου Μαδαρίτη

53) Το 1953 και αφού η κοινωνία των Χανίων ησύχαζε πια από τις φρικαλεότητες και τους καννιβαλισμούς του δεξιού παρακράτους, ένα ακόμη κεφάλι εμφανίζεται κρεμάμενο στην πλατεία των Χανίων. Είναι αυτό ενός από τους τελευταίους των ανταρτών, του Αγγελή, που πιάστηκε σε σπηλιά και δολοφονήθηκε με βασανιστήρια...

54) 1949. Σύμφωνα με προσωπική μαρτυρία, στο λιμάνι της Πρέβεζας τέσσερα κεφάλια ανταρτών του ΔΣΕ βρίσκονταν τοποθετημένα σε παλούκια για να τα βλέπουν οι ερχόμενοι με βάρκες από την νότια Ελλάδα.

55) Στην περιοχή Κλαδισό των Χανίων Κρήτης, τα κεφάλια μερικών ανταρτών του ΔΣΕ κρεμάστηκαν σε σχολείο! Δεν είναι σίγουρο για το αν επρόκειτω για κεφάλια προαναφερθέντων που απλά μετακινήθηκαν για να εκτεθούν και αλλού. Τα παιδιά του σχοελίου κληθησαν να θαυμάσουν το θέαμα... Πηγή: "Στα βουνά της Κρήτης και την παρανομία" του Νίκου Μαδαρίτη

56) Aίγιο, 26 Φεβρουαρίου του 1949. Ο κτηνάνθρωπος βουλευτής Σωτηρόπουλος περιφέρει στην πλατεία της πόλης τα κομμένα κεφάλια δύο ανταρτών του ΔΣΕ που σκοτώθηκαν σε επιδρομή της χωροφυλακής και των παρακρατικών το προηγούμενο βράδυ. Το ένα από αυτά ανοίκει στον αντάρτη του ΔΣΕ Λάλιο Ηλία το άλλο όμως ανοίκει στον άτυχο βοσκό Ηλία Μητρόπουλο που δολοφονήθηκε άγρια επειδή βρέθηκε στην ίδια τοποθεσία με τον αντάρτη... (Πηγή άρθρο του Φάνη Ζουρόπουλου προέδρου του ΕΙΕΤ)

57) 24 Φεβρουαρίου του 1949. Τρία κεφάλια κρεμιόνται στα δέντρα της πλατείας του χωριού Λιόπεσι Κουνινάς. Ανοίκουν στους αντάρτες του ΔΣΕ Νίκο Κουνάβη, Χρήστο Γραικιώτη και Δημήτρη Καποτά. Τα κεφάλια παρέμειναν στα δέντρα για καιρό μέχρι που η χωροφυλακή διέταξε να ταφούν και ο νεκροθάφτης τα έθαψε στις ρίζες των δέντρων που κρεμάστηκαν. Πρόσφατα, ο δήμαρχος του χωριού ανακάλυψε τα ιερά οστά και μην ξέρωντας τι να τα κάνει τα έθαψε σε μια σακούλα στο νεκροταφείο. (Πηγή άρθρο του Φάνη Ζουρόπουλου προέδρου του ΕΙΕΤ)

58) 25 Ιανουαρίου 1948. Τα κορμιά των ανταρτών του ΔΣΕ Μιχάλη Κυριακόπουλου, Τρακαδά και Χρήστου Ζερβόπουλου εκτείθενται κρεμασμένα στο δημαρχείο του χωριού Πελεκίστρα της Αιγιαλείας. Στα φρικτά "αποκαλυπτήρια" του μνημείου του εθνικού αίσχους, βγάζει λόγο ο κατσαπλιάς βουλευτής Σωτηρόπουλος ντυμένος στα χακί και ζωσμένος με αυτόματο. (Πηγή άρθρο του Φάνη Ζουρόπουλου προέδρου του ΕΙΕΤ)

59) Η Κωνσταντίνα Κάντζου αποτελεί το απόλυτο παράδειγμα φρικαλεότητας και κανιβαλισμού του ελληνικού εμφυλίου. Η περίπτωσή της σοκάρει και προκαλεί. Η Κωνσταντίνα Κάντζου κατάγονταν από κάποιο μικρό χωριουδάκι της και για να ξεφύγει από τις διώξεις των ΜΑΥ και τον χωροφυλάκων αναγκάστηκε στα 24 της να ανέβει στα βουνά μαζί με τους δικούς της. Την συνέλαβαν σε επιδρομή κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και την μετέφεραν στην Καστοριά για ανάκριση. Αφού την έδειραν και την βασάνισαν την έστησαν στην πλατεία της Καστοριάς για ώρες με το κεφάλι του γαμπρού της στο ένα χέρι και του θείου της στο άλλο. Το θέαμα προκάλεσε και ανατρίχιασε την κοινή γνώμη. Αργότερα την πέταξαν στο κελί της μαζί με τα δύο κεφάλια για να περάσει μαζί τους την νύχτα. Η Κωνσταντίνα μεταφέρθηκε αργότερα στις φυλακές Αβέρωφ. Η ιστορία της μας είναι γνωστή από τις συγκρατούμενές της και τον Ριζοσπάστη.

60) Η ηρωική κάρα του καπετάνιου του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ καπετάν Νικήτα (Νικόλαος Πολυκράτης) φωτογραφίστηκε και εκτέθηκε στα χωριά της Τριταίας και στο χωριό Ρουπακιά. Ο καπετάνιος σκοτώθηκε μαχόμενος στις 12 Μαρτίου του 1949 στο χωριό Ρουπακιά μετά από προδοσία.

61) Στις 10 Μάρτη 1949, στη διάρκεια των «Εκκαθαριστικών Επιχειρήσεων», όταν τα τμήματα του Δημοκρατικού Στρατού είχαν διασπαστεί σε μικροομάδες λόγω εξάντλησης των πυρομαχικών τους ο καπετάν Σφακιανός (Αρετάκης Γιώργος) του ΔΣΠ έφτασε υποχωρώντας μαχόμενος στον Ταΰγετο. Στην προσπάθεια του να επιβιβαστεί σε καΐκι με προορισμό την Κρήτη κατευθύνθηκε νότια επικεφαλής τετραμελούς ομάδας η οποία αποτελούνταν από τους Δημήτρη Τσιριγώτη και την σύζυγο του Νικολέτα, Μιχάλη Τσιριγώτη ,Γιάννη Καρυδόγιαννη .

Στις 26 Απρίλη 1949 δύναμη 150 ανδρών Μ.Ε.Α. από τα χωριά Κότρωνα και Νύφι και ένα απόσπασμα Χωροφυλακής κύκλωσε την περιοχή. Ένα κάτοικος του χωριού Κότρωνας πρόδωσε την σπηλιά «Βαγιολάγκαδο» στην οποία κρυβόταν ο καπετάν Σφακιανός με τους συντρόφους του, όπου μετά από σκληρή μάχη σκοτώθηκαν και οι πέντε αντάρτες.

Το κεφάλι του Σφακιανού και των άλλων ανταρτών τα έκοψαν οι Χωροφύλακες του αποσπάσματος και τα περιέφεραν ως τρόπαια στα γύρω χωριά.

62) Σε επιδρομή στο χωριό Βούστρι της Αιτωλοακαρνανίας, παρακρατικοί, ΕΔΕΣίτες και χωροφύλακες, χτύπησαν ομάδα καταδιωκόμενων αγωνιστών. Οι κανίβαλοι απέκοψαν τα κεφάλια των: Γεροδήμου, Βασίλη Παπαγιάννη, Γιάννη Κατσιφού, και Οδυσσέα Αναστασίου και τα εξέθεσαν σε τάβλα στο χωριό Κατούνα. Το περιστατικό έλαβε χώρα το 1945. Πηγές: Συνέντευξη Αγγελικής Γκαραβέλου-Νίκου Κουφάκη, Αριστείδης Θεοχάρης «Το αντάρτικο στην Στερεά Ελλάδα 1945-1949» εκδ. ΣΕ

63) Το κεφάλι του Ανδρέα Κάτρη, κτηνοτρόφου από την Κατούνα Βάλτου εκτέθηκε στο χωριό του, αφού παρακρατικοί και ΕΔΕΣίτες τον σκότωσαν καθώς πήγαινε να ποτίσει τα ζώα. Ο Κάτρης υπήρξε απλώς συμπαθών και όχι αντάρτης ή κομμουνιστής. Πηγή: Συνέντευξη Αγγελικής Γκαραβέλου-Νίκου Κουφάκη.

64) Τον Γενάρη του 1950, οι κυβερνητικές δυνάμεις δίνουν αψιμαχία στην περιοχή Μεσκλά της Κρήτης. Στην μάχη σκοτώνεται η αντάρτισσα του ΔΣΕ Κρήτης Μαρίκα Μποράκη ετών 19. Οι τραμπούκοι της χωροφυλακής διαπομπεύουν το παιδικό της κορμί στα Χανιά. Δεν σεβάστηκαν ούτε το νεαρό της ηλικίας της, ούτε το γεγονός ότι ο εχθρός τους είχε πια ηττηθεί. Πηγή: Κώστας Γκρίτζώνας «Μαχήτριες του ΔΣΕ» εκδ. ΑΣΚΙ

65) Το έτος 1947, σε τεύχος της Daily Mirror, δημοσιεύεται η μαρτυρία του δεκανέα του αγγλικού στρατού Στίβεν Χάρι Στάρι. Ο δεκανέας αφηγείται τα παρακάτω: «Τον Ιούνιο του 1947, στα Τρίκαλα είδα πλήθος κόσμου και Έλληνες στρατιώτες με αγγλικές στολές και έφιππους που κρατούσαν κεφάλια κομμουνιστών που εφονεύθησαν σε σύγκρουση με τον ελληνικό εθνικό στρατό. Σταματήσαμε το αυτοκίνητό μας και ο λοχίας Άλφρεντ Κίγκς πήρε φωτογραφίες. Εκείνο το πρωί εξετίθεντο εννέα κεφάλια, οκτώ ανδρών και ένα γυναικός. Δεν ήμαστε κομμουνιστές- συνεχίζει ο Άγγλος-αλλά, εγνωρίζαμε ότι ο Θεός μόνον μπορούσε να σε βοηθήσει αν ήσουν γνωστός ως συμπαθών τους κομμουνιστάς. Η αστυνομία είναι παντοδύναμος και οι μέθοδοί της χειρότερες και από τις μεθόδους της Γκεστάπο.» Πηγή: Κώστας Γκρίτζώνας «Μαχήτριες του ΔΣΕ» εκδ. ΑΣΚΙ

66) Το καλοκαίρι του 1947 οι δυνάμεις του ΕΣ διενεργούσαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή της Τσαριτσάνης. Τότε φυγοδικούσαν πολλοί από το χωριό. Ανάμεσά τους και οι Χρήστος Στράτσιος και Φιλώτας Μανωλιάς. Οι δυο τους προδόθηκαν από συμπατριώτη τους βοσκό, με αποτέλεσμα να περικυκλωθούν από ΜΑΥ και στρατό. Οι δύο αντάρτες αποφάσισαν να αυτοκτονήσουν παρά να παραδοθούν ζωντανοί. Οι ΜΑΥδες μετέφεραν τα κεφάλια τους στην πλατεία της Τσαριτσάνης για να τα εκθέσουν. Έβαλαν να φωνάξουν την μάνα του Στράτσιου και της είπαν «Άπλωσε την ποδιά σου». Εκείνη είπε «ευχαριστώ» χωρίς να γνωρίζει τι θα επακολουθούσε. Τότε της άδειασαν στην ποδιά το κεφάλι του γιου της. Η άτυχη γυναίκα έχασε επί τόπου το λογικό της και περιδιάβαινε το χωριό ουρλιάζοντας για μέρες μέχρι που την σκότωσαν κι αυτήν γιατί τους ενοχλούσε. Τα αρχικά των κανίβαλων ΜΑΥδων ήταν Λ.Φ. και Τ. Λ. Πηγή: Κώστας Γκρίτζώνας «Μαχήτριες του ΔΣΕ» εκδ. ΑΣΚΙ

67) Τα νεκρά κορμιά των παρακάτω μαχητών του ΔΣΕ σε έκθεση σε άγνωστη περιοχή της Ελλάδας. Η φωτογραφία ανήκει σαφώς σε κυβερνητική πηγή, αφού μόνο οι κυβερνητικές δυνάμεις συνήθιζαν αυτή την τακτική. Η φωτογραφία μας είναι άγνωστο εάν και πότε έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα ή άλλο έντυπο και ανήκει στο αρχείο του ΚΚΕ. Στην εικόνα εικονίζονται τουλάχιστον 11 αντάρτες.

68) To 1947 μια ομάδα ΜΑΥδων και παρακρατικών εισέρχεται στην πόλη της Νάουσσας. Στην πλατεία Τρούμαν θα σταματήσουν για να ολοκληρώσουν το φρικτό έργο τους. Εκεί βγάζουν τρία κεφάλια από μια σακούλα και τα πετάνε στις πλάκες. Τα κλωτσούν και τα πατάνε χλευάζοντας και βρίζοντας τους "Βούλγαρους". Το ένα κεφάλι είναι της ανταρτοπούλας Ελένης Γαλάνη. Ο πατέρας της που την γνώρισε από τα κατακόκκινα κατσαρά της μαλλιά, το βράδυ το σηκώνει στα χέρια του και το φιλάει. "Θα το πληρώσουν Ελενίτσα" της λέει. Μετά την μάχη της Νάουσσας, ο γέρο-Βασίλης Γαλάνης κι ο μικρός του γιός Στέργιος ανέβηκαν μαζί με τους αντάρτες...

69) Στις 18-8-1949 ένα κεφάλι αντάρτη εκτίθεται από φαντάρους του ΕΣ και παρακρατικούς στην πλατεία του χωριού Κρίκελλο Ευρυτανίας. Πρόκειται για την κάρα του δάσκαλου Βασιλη Παπανικολάου που εντάχθηκε στον ΕΛΑΣ το 1942 και στον ΔΣΕ το 1946 μετά από μαρτυρικούς διογμούς. Ο δάσκαλος κυκλωμένος στην θέση Κουβελαίικα Κρίκελλου από δυνάμεις του στρατού και παρακρατικούς αποφάσισε να δώσει λεβέντικα τέλος στην ζωή του και να μην υποστέι τα μαρτύρια που του επιφύλασσαν...

70) To κεφάλι του ΕΠΟΝίτη και μαχητή του ΔΣΕ Ηλία Μπούσγου εκτέθηκε στο χωριό του Ελατόβρυση Ευρυτανίας τον χειμώνα του 1949. Ο αντάρτης που είχε ενταχθεί στον ΔΣΕ το 1947 έχασε την ζωή του σε σύγκρουση με παρακρατικούς και στρατιώτες σε τοποθεσία κοντά στο χωριό όπου και κρύβονταν. Την τοποθεσία πρόδοσε στις αρχές κάποιος συγχωριανός του. Το κεφάλι του πριν το κρεμάσουν, οι κτηνάνθρωποι το παρουσίασαν σαν φρικτό δώρο στην μάνα του.

71) Την άνοιξη του 1947, μια ομάδα στρατιωτών του ΕΣ και παρακρατικών εισέρχονται στην Άρτα. Μαζεύονται στην πλατεία για να εκθέσουν το περιεχόμενο των σακιών που κουβαλάνε μαζί τους. Μια σειρά κομμένων κεφαλών εκτίθεται στα μάτια του κόσμου. Πρόκειται για τα κεφάλια των νεκρών μαχητών του ΔΣΕ που έπεσαν στην περιοχή Μηλάτες κατά την επιχέιρηση της Νιάλας. Τα κεφάλια ανήκαν σε μαχητές του αρχηγείου Τζουμέρκα του ΔΣΕ που διείσδυσε πρόωρα στην Άρτα με αποτέλεσμα τον εγκλωβισμό και την ήττα του. Τα κεφάλια εκτέθηκαν και σε γύρω χωριά από παρακρατικούς και ΜΑΥ. Ένα από τα κεφάλια των νεκρών ταυτοποιήσαμε ότι ανήκε στον Θεόδωρο Ζαλοκώστα (Παλιούρα) υπολοχαγό του ΔΣΕ και σημαίνοντα κομμουνιστή του αρχηγείου Τζουμέρκα.

72) To κεφάλι του αντάρτη του ΔΣΕ Ταμπάκου Γεώργιου εκτέθηκε σε χωριά του Ελικώνα αφού ο ίδιος είχε θανατωθεί στα χέρια του αδελφού του που δρούσε στα ΜΑΥ. (ΠΗΓΗ: Θανάσης Κόκκας: 1108 ημέρες στα βουνά της Ρούμελης)

73) Στις 26 Νοεμβρίου του 1947 παρακρατικοί του χωριού Μαργιολάτα Παρνασσίδας δολοφόνησαν τον παλιό αντάρτη του ΕΛΑΣ Ηλία Μακρυνιώτη. Μετά το έγκλημα απέκοψαν το κεφάλι του και μαζί με τα ζώα του (η δολοφονία έγινε στο μαντρί του θύματος) κατευθύνθηκαν στην πλατέια του χωριού. Εκεί εξέθεσαν το κεφάλι σε δέντρο αφού πρώτα χτύπησαν με αυτό (!) την γυναίκα και την επτάχρονη κόρη του. (ΠΗΓΗ: Ελένη Τραγγανίδα-Μακρυνιώτη " Μυρτιά του βουνού")

74) Tον Νοέμβριο του 1949, ο διοικητής της 123ης Ταξιαρχίας ΔΣΕ Λευτέρης Παπαστεργίου, βρίσκεται στα Πιέρια οργανώνοντας ομάδες ανταρτών για να περάσουν στην Αλβανία. Κάτω από συνθήκες ήττας, πείνας και διόξεων, ο "Ολυμπίσιος" παλευει να σώσει ότι απέμεινε από τον ΔΣΕ. Στα μέσα του Νοέμβρη κατεβαίνει στο χωριό του Τσαριτσάνη να βρει ψωμί για να φάει. Του την έχουν στημένη παρακρατικοί και χωροφύλακες και μετά από προδοσία. Εκεί ο Παπαστεργίου θα αφήσει την τελευταία του πνοή. Το κορμί του μεταφέρθηκε στην Ελασσόνα και κρεμάστηκε για πολλές ημέρες από φανοστάστη.

75) Το κεφάλι του Τσιάκου Γεώργιου μέλους της διοίκησης του Εργατικού Κέντρου Αγρινίου και Υπολοχαγού της Λαικής Πολιτοφυλακής του ΔΣΕ κρεμάστηκε το 1949 στην πλατεία Αβόρανης Αγρινίου. Ο Τσιάκος έπεσε ηρωικά σε μάχη με χωροφύλακες στην περιοχή Αραποκέφαλα Τριχωνίδας.

76) Στις 15 -12-1949, μια όμάδα αγωνιστών του ΔΣΕ με επικεφαλής τον Γιάννη Μαγκλάρα οργανώνει εξόδους αγωνιστών από την χώρα. Η ομάδα αυτή έχει ως βάση της την γιάφκα των Αντωναίων στα Αργύρια Φθιώτιδας. Οι παλιοί τροφοδότες Αντωναίοι όμως έχουν προδόσει στα στερνά τους αντάρτες. Έτσι ο Μαγκλάρας πέφτει με ακόμα 6 συντρόφους του στην θέση Παλιοφυτιές Διλόφου. Τα επτά κεφάλια τους τοποθετούνται από τον στρατό σε κιβώτια πυρομαχικών και εκτίθενται στην πλατεία Σπερχειάδας. Όταν η διαπόμπευσή τους τελείωσε έδωσαν την άδεια να ταφούν σε κοινότάφειο στο νεκροταφείο της πόλης

77) Το κεφάλι του Τάκη Παπαιωάννου, δάσκαλου και επιτελάρχη της 144η Ταξιαρχίας εκτέθηκε σε παλούκι στην πλατεία του χωριού του Πλέσσα Δωρίδας. Το κεφάλι επιχείρησε να το θάψει η εξαδέλφη του αλλά οι χίτες του χωριού το ξέθαψαν και το ξαναέβαλαν στην πλατεία. Μόνο την δεύτερη φορά επέτρεψαν στον νεκρό να ησυχάσει.

78) O Θεόπιστος Πιτσιλίδης, υπήρξε ένας από τους τελευταίους εν ενεργεία αντάρτες του ΔΣΕ. Το 1950 και ενώ βρίσκονταν σε κρυψώνα με ακόμα 5 συντρόφους του και ένα ασύρματο, κυκλώθηκε από δυναμεις του ΕΣ. Αποφάσισαν να δώσουν τέλος στην ζωή τους με μια χειροβομβίδα αφού κατάστρεψαν έγγραφα και τον ασύρματο. Το σώμα του εξετέθη στα Γρεβενά ως το κορμί του τελευταίου αντάρτη.

79) To 1949, έξω από το Γυμνάσιο Ακράτας βασανίσθηκε από ΛΟΚατζίδες ο αντάρτης του ΔΣΠ Γιώργης Χαραλαμπόπουλος. Εκεί ο Χαραλαμπόπουλος αναφέρει στην μαρτυρία του στο περιοδικό Εθνική Αντίσταση τεύχος 130, ότι άγνωστοι είχαν κρεμάσει στον φράχτη του Γυμνασίου και 3 κεφάλια ανταρτών.

80) To 1949, o καπετάνιος του ΕΛΑΣ και αξιωματικός του ΔΣΕ Γιάννης Κατσικόπουλος δίνει τελος στην ζωή του αυτοκτονώντας για να μην πέσει στα χέρια του στρατού ζωντανός. Το πτώμα του μεταφέρεται στην πλατεία Καλαβρύτων και εκτίθεται σε κοινή θέα για πολλές ημέρες.

81) Το 1948, μετά την μάχη στο Μπούζι Στυμφαλίας, παρακρατικοί αιχμαλωτιζουν μια νεαρή αντάρτισσα του ΔΣΕ. Την πέρασαν για την θρυλική "Δέσπω" του ΔΣΕ και αφού την βίασαν και την κατακρεούργησαν κατέβασαν το κεφάλι της και το κρέμασαν στην πλατέια Τρικάλων Κορινθίας. Το κεφάλι αυτό δεν ανοίκει στην "Δέσπω" (Βούλα Κουρούμαλη). Ήταν το κεφάλι της αδικοχαμένης Διαμάντως Αδαμοπούλου...

82) Tα κεφάλια των ΕΛΑΣιτών Μπαρμπα-Θωμά Μπέλου και του νεαρού Ηρακλή Παυλίδη κόπηκαν και εξετέθησαν μετά από την δολοφονία τους από ΜΑΥ και χωροφύλακες στην άνω πλατέια Αλμυρού.

πηγή

Read More