Γράφει
ο Σταύρος Μαντατής (Σπουδαστής δημοσιογραφίας)
Ένας «Αρμαγεδών» πληροφοριών από ιντερνετικά έως και έντυπα ή ακουστικά Μ.Μ.Ε. μας βομβαρδίζει καθημερινά. Οι πολίτες ενημερώνονται χωρίς τις περισσότερες φορές να γνωρίζουν τα γεγονότα. Οι ειδήσεις συχνά δεν αποτελούν αλήθεια και πολύ περισσότερο δεν αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα.
Ο Μπονχόφερ Ντίτριχ έλεγε σχετικά ότι: «Η κατανόηση της πραγματικότητας δεν είναι η γνώση του εμφανούς. Είναι η αντίληψη της ουσιαστικής φύσης των πραγμάτων. Ο καλύτερα πληροφορημένος δεν είναι αναγκαστικά και ο πιο σοφός. Διότι υπάρχει ο κίνδυνος, λόγω αυτής ακριβώς της υπερπληροφόρησης, να χάσει την ουσία. Όμως από την άλλη, η γνώση μιας φαινομενικά ασήμαντης λεπτομέρειας πολύ συχνά βοηθάει να δούμε το βάθος των πραγμάτων. Έτσι ο σοφός αναζητά την καλύτερη δυνατή γνώση των γεγονότων, χωρίς ποτέ να εξαρτάται μόνο απ' αυτήν. Σοφία είναι η αναγνώριση του σημαντικού στα γεγονότα».
Για να μπορέσουμε να «φιλτράρουμε» κάθε είδηση και κατά συνέπεια για να προστατεύσουμε τα δικαιώματά μας απέναντι στους «τεχνίτες» της παραπληροφόρησης πρέπει πρώτα να μάθουμε να ξεχωρίζουμε τις ειδήσεις στις «ειδήσεις». Αυτό θα το επιτύχουμε αν αφομοιώσουμε τις τακτικές όσων ασκούν παραπληροφόρηση. Πάμε να δούμε μερικές από αυτές τις «τακτικές»:
«Τακτική της καλυμμένης πηγής» Οι ενημερώσεις δεν υπογράφονται από την πηγή. Ο συντάκτης κρατάει κρυφή την ταυτότητά του. Συνηθίζεται σε γκρούπες επαναστατών του γλυκού νερού και σε αυτόκλητους θεματοφύλακες αξιών.
«Τακτική της γενίκευσης» Παραβλέπονται επιλεκτικά οι λεπτομέρειες και τσουβαλιάζονται όλοι μαζί. Συνηθίζεται στους παραχαράκτες της ιστορίας. Χαρακτηριστικό γνώρισμα στρατιωτικών ανακοινωθέντων και ανακοινώσεων ολοκληρωτικών κομμάτων.
«Τακτική του μεγάλου ψέματος ή τακτική Γκέμπελς» Εμπνευστής και άξιος εφαρμοστής ο Γιόζεφ Γκέμπελς. Η τακτική αυτή προβάλει ένα χοντροειδές ψέμα το οποίο μπορεί καλύτερα να γίνει πιστευτό απ ότι πολλά μικρά ψέματα. Ο Γκέμπελς ως υπουργός προπαγάνδας της ναζιστικής Γερμανίας σκηνοθέτησε αρκετά τέτοια χοντροειδή ψέματα όπως στο Κατίν. Στον ίδιο αποδίδεται και η φράση «ψέματα-ψέματα-ψέματα στο τέλος κάτι θα μένει» αλλά και ο χαρακτηρισμός «γκεμπελίσκος».
«Τακτική της ασάφειας» Όταν μισά ψήγματα πραγματικών γεγονότων μπερδεύονται με φανταστικές φήμες. Συνηθίζεται σε εξιστόρηση της Ελληνικής ιστορίας και κυρίως σε θρησκευτικούς κύκλους. Ασάφεια επίσης μπορεί να υπάρχει σε μια «είδηση» που παρουσιάζεται και δεν αντικατοπτρίζει την αντικειμενική πραγματικότητα. Για παράδειγμα σε ένα αγώνα μεταξύ δύο αθλητών η είδηση μπορεί να είναι η εξής «ο Χ αθλητής ήρθε δεύτερος». Διαβάζοντας κάποιος την «είδηση» και μη γνωρίζοντας ότι ο αγώνας πραγματοποιούνταν μεταξύ δυο αθλητών βγάζει εύλογα το συμπέρασμα ότι πρόκειται για μια μεγάλη επιτυχία μια και ο αθλητής Χ ήρθε δεύτερος.
«Τακτική της μισής αλήθειας» Όταν η πηγή επιλέγει να διαδώσει την μισή αλήθεια. Για παράδειγμα η είδηση για την εμπρηστική επίθεση που δέχτηκε το λατομείο χρυσού στης Σκουριές Χαλκιδικής παρουσιάστηκε από τα «Μίντια» σαν απειλή κατά της δημοκρατίας. Παραβλέποντας την κρυφές συμφωνίες της εταιρίας με το Ελληνικό κράτος και κυρίως τις μεθοδεύσεις που έφεραν μια επένδυση που απέφερε τεράστια κέρδη.
«Τακτική του χτυπήματος» Όταν η κοινή γνώμη έχει στραμμένη την προσοχή της σε κάποιο σοβαρό θέμα που την απασχολεί τότε ένα άλλο θέμα έρχεται «ξαφνικά» για να της τραβήξει την προσοχή. Συνηθίζεται να καταστρώνεται απο κυβερνήσεις με την βοήθεια κρυφών μηχανισμών (παρακράτους) αλλά και φανερών (μιντια) όταν θέλουν να περάσουν αντιλαϊκά μέτρα χωρίς έντονη δυσαρέσκεια ή με το φόβο.
«Τακτική της επανάληψης» Όταν επαναλαμβάνονται συνεχώς ή κατά διαστήματα οι ίδιες πληροφορίες. Συνηθίζεται όταν ο πομπός δέχεται τις ίδιες πληροφορίες να πιστέψει ότι αποτελούνε και μοναδική αλήθεια. Συνοδεύεται με την άρνηση μεθοδολογίας για την εξαγωγή συμπεράσματος. Χαρακτηρίζει τους πιστούς δογμάτων και κλειστές κοινωνίες που έχουν πάθει μιθριδατισμό για να δεχτούν νέες ιδέες.
«Τακτική της απομίμησης» Όταν χρησιμοποιείται ο ίδιος γραφικός χαρακτήρας, λέξεις ή φράσεις με που αφήνουν την υπόνοια πως απορρέουν από άλλο πρόσωπο. Συνηθίζεται με την τακτική της καλυμμένης πηγής. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των καιροσκόπων.
«Τακτική της πλημμύρας» Όταν οι πληροφορίες που δέχεται ο παραλήπτης είναι τόσο πολλές ώστε να μην μπορεί να τις ιεραρχήσει με βάση την σημασία που έχουν. Συνηθίζεται σε ιντερνετικούς χώρους κοινωνικής δικτύωσης.
Υποψιαστείτε τους λόγους που υπάρχει παραπληροφόρηση:
- Γιατί αποκρύπτεται σκόπιμα και μόνιμα η πηγή; Μήπως γιατί η πηγή είναι οι μηχανισμοί του συστήματος;
- Γιατί τα όσα γράφονται ή λέγονται δεν θίγουν βαρώνους της οικονομίας ή της πολιτικής; Μήπως επειδή από αυτούς παίρνουν «γραμμή» ή μήπως από αυτούς θέλουν να παίρνουν;
- Γιατί δεν θίγουν όλους τους ισχυρούς αλλά ορισμένους; Μήπως επειδή τα συμφέροντα τους ταυτίζονται με αυτά ορισμένων ισχυρών;
- Γιατί επιλέγει να έχει συγκεκριμένους «στόχους»; Μήπως επειδή για αυτούς πληρώνεται ή προσφέρεται εθελοντικά να λασπολογήσει;
- Γιατί και πότε διακόπτεται μια έρευνα ή ένα ρεπορτάζ; Μήπως επειδή είναι ευκαιρία να εκβιάσει;
- Γιατί δεν άρχισε ποτέ ένα ρεπορτάζ; Μήπως επειδή θα θίγονταν κάποια συμφέροντα;
- Γιατί και πότε εμφανίζονται ανούσια θέματα ανάξια σχολιασμού; Μήπως επειδή είναι ευκαιρία για έμμεση διαφήμιση;
- Γιατί και πότε αλλάζει «γραμμή» κάποιο Μ.Μ.Ε; Μήπως επειδή είναι ευκαιρία να πάρει επιχορήγηση ή «μίζα»;
Αν καθώς διαβάζατε το παραπάνω κείμενο κάνατε συνειρμούς σε απτά παραδείγματα, τότε αυτό σημαίνει πως καταφέραμε μαζί να κάνουμε μια αρχή για να ξεσκεπάσουμε, αυτούς που μας εξαπατούν.
ΥΓ: Οι «τακτικές» της παραπληροφόρησης που παρουσιάζονται σε αυτό το άρθρο στηρίζονται και στο βιβλίο του Χρήστου Πασαλάρη “Την αλήθεια κι ας πονάει”.
